«Το εμβληματικό μνημείο Αλκαζάρ, αποδίδεται το πρώτο εξάμηνο 2026, στην πόλη της Θεσσαλονίκης» τόνισε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία πραγματοποίησε αυτοψία στο Τεμένος Χαμζά Μπέη, γνωστό ως Αλκαζάρ, στη Θεσσαλονίκη.

Το έργο της αποκατάστασης του μνημείου έχει αναλάβει από το ΥΠΠΟ, με χρηματοδότηση περίπου 11.000.000 ευρώ, από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, η Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης.

Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, η υπουργός Πολιτισμού ενημερώθηκε από τα αρμόδια στελέχη του υπουργείου και τον ανάδοχο για την εξέλιξη της υλοποίησης του, εξαιρετικά σύνθετου και απαιτητικού, έργου καθώς η μορφολογία του μνημείου έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις, λόγω των πολλών επεμβάσεων, σε διάφορες ιστορικές περιόδους.

Μετά την αυτοψία στο έργο, η κ. Μενδώνη δήλωσε: «Τα τελευταία έξι χρόνια υλοποιούμε στη Θεσσαλονίκη ένα πρόγραμμα έργων και δράσεων που ξεπερνά τα 100.000.000 ευρώ, από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους. Αυτό αποδεικνύει τη σημασία που αποδίδουμε στα μνημεία και τη μακραίωνη ιστορία της Θεσσαλονίκης, τα οποία σταδιακά αποδίδονται στους πολίτες, συντηρημένα και αναδεδειγμένα, προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική εικόνα της πόλης. Το Τέμενος Χαμζά Μπέη, στο κέντρο της πόλης, στη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου, σε άμεση γειτνίαση με τη βόρεια είσοδο του σταθμού του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου, είναι ο παλαιότερος ισλαμικός ευκτήριος οίκος στη Θεσσαλονίκη. Οικοδομήθηκε, το 1467, από την κόρη του στρατιωτικού διοικητή Χαμζά Μπέη. Αργότερα, στην περίστυλη αυλή του τεμένους, λειτούργησε για δεκαετίες ο κινηματογράφος Αλκαζάρ, το όνομα του οποίου επικράτησε στη συλλογική μνήμη. Το Τέμενος προστατεύεται δυνάμει του αρχαιολογικού νόμου, ως ιστορικό και αρχαιολογικό μνημείο, από το 1926. Η αποκατάσταση του Αλκαζάρ, εξελίσσεται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα. Η αποκατάστασή του θα αποδώσει στην πόλη ένα ακόμη εμβληματικό μνημείο. Στόχος μας είναι η ολοκλήρωση του έργου και η απόδοση του μνημείου στην πόλη, εντός του πρώτου εξαμήνου του 2026. Το Υπουργείο Πολιτισμού αποκαθιστώντας τον μνημειακό πλούτο της Θεσσαλονίκης συμβάλλει αποφασιστικά όχι μόνο στην αναβάθμιση της εικόνας της πόλης, αλλά και στην πολιτιστική λειτουργία και οικονομική ανάπτυξή της».

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, το έργο εξελίσσεται ομαλά και με εντατικούς ρυθμούς μετά την ολοκλήρωση των υποδομών για την εργοταξιακή ανάπτυξη. Εξωτερικά του τεμένους, στη βόρεια και δυτική πλευρά, έχουν αναπτυχθεί ικριώματα εργασίας. Οι εσωτερικές υφιστάμενες υποστυλώσεις ελέγχθηκαν και συμπληρώθηκαν κατά τόπους με νέες διατάξεις, ενώ περιμετρικά στην εσωτερική παρειά των τοιχοποιιών εγκαταστάθηκαν κατάλληλες διατάξεις ικριωμάτων για την εκτέλεση των προβλεπόμενων εργασιών σε όλες τις στάθμες καθ’ ύψος εξασφαλίζοντας την πρόσβαση μέχρι την στάθμη του τρούλου.

Σε εξέλιξη βρίσκονται εργασίες προληπτικής στερέωσης του εσωτερικού διακόσμου του τεμένους από εξειδικευμένα συνεργεία συντηρητών, καθώς και η μερική απόσπαση των μαρμάρινων πλακών του δαπέδου, στον αίθριο χώρο. Στις εξωτερικές τοιχοποιίες του μνημείου πραγματοποιούνται εργασίες καθαίρεσης σαθρών αρμολογημάτων και επιχρισμάτων και εκτέλεση δειγμάτων νέων συμβατών κονιαμάτων.

Η τετράγωνη, σε κάτοψη αίθουσα προσευχής του τεμένους, έχει εσωτερικές διαστάσεις 11,54Χ11,54μ και μέγιστο ύψος 17μ. Σε αυτή προστέθηκαν διαμερίσματα, στη βορειανατολική και νοτιοδυτική πλευρά και έκκεντρο προστώο, στη βορειοδυτική πλευρά και τη δυτική γωνία, τα οποία αποτελούν ενιαίο περίστωο περιβάλλοντας το τέμενος σε σχήμα Π. Ο μολυβδοσκέπαστος ημισφαιρικός θόλος του, εδράζεται σε οκταγωνικό τύμπανο. Τα διαμερίσματα του περιστώου, αναπτύσσονται παράλληλα με τους πλευρικούς τοίχους του κυρίως τεμένους. Το περίστωο συντίθεται από ανοικτή κιονοστήρικτη στοά (ρεβάκ), στα δυτικά, με πλευρικά κλειστά διαμερίσματα, βόρεια και νότια. Το αίθριο έχει κάτοψη σχήματος τραπεζίου, ενώ οι στοές του ορίζονται από κιονοστοιχίες. Το τέμενος αποτελείται από τρεις διακριτές ενότητες που αντιστοιχούν σε τρεις διαδοχικές χρονολογικές φάσεις κατασκευής του: Την αίθουσα προσευχής, το περίστωο και το αίθριο.

Την κ. Μενδώνη συνόδευσαν στην αυτοψία η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης Ελισάβετ Τσιγαρίδα, η προϊσταμένη του τμήματος έργων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων Έφη Χωραφά, υπηρεσιακοί παράγοντες, όπως και οι υπεύθυνοι του έργου της αναδόχου εταιρείας.

Κείμενο -Φωτογραφία: ΑΠΕ/ΜΠΕ