Οι ηγέτες της ΕΕ υιοθέτησαν την πιο σκληρή στάση τους έως τώρα για το μεταναστευτικό στην ειδική σύνοδο κορυφής την Πέμπτη, με φόντο τις παράνομες διελεύσεις από τα ευρωπαϊκά σύνορα που έφτασαν στο υψηλότερο σημείο από το 2015.

Ο έλεγχος της παράνομης μετανάστευσης επανήλθε στην κορυφή της ατζέντας της ΕΕ μετά την έξαρση των ροών κατά το 2022.

Πέρυσι, περίπου 330.000 παράτυπες διελεύσεις συνόρων καταγράφηκαν από τον οργανισμό ελέγχου των συνόρων της ΕΕ, τη Frontex, και οι εθνικές αρχές μετανάστευσης βρίσκονταν υπό αυξανόμενη πίεση με μεγάλες συσσωρεύσεις εκκρεμών αιτήσεων ασύλου.

«Πρέπει να τραβήξουμε το φρένο στην παράνομη μετανάστευση στην ΕΕ», δήλωσε ο καγκελάριος της Αυστρίας Καρλ Νεχάμερ στη σύνοδο κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Η κυβέρνηση του Νεχάμερ ηγήθηκε μιας μέχρι στιγμής ανεπιτυχούς προσπάθειας να χρησιμοποιηθούν κονδύλια της ΕΕ για την κατασκευή φράχτη στα βουλγαρικά σύνορα με την Τουρκία.

«Χρειαζόμαστε τα χρήματα γι’ αυτό, ανεξάρτητα από το αν το ονομάζουμε φράχτη ή συνοριακή υποδομή», δήλωσε ο Νεχάμερ.

Η πρόταση για τη χρηματοδότηση του συνοριακού φράχτη έλαβε ελάχιστη υποστήριξη από άλλους ηγέτες, ενώ ο κορυφαίος διπλωμάτης της Ένωσης, Ζοζέπ Μπορέλ δήλωσε ότι «οι άνθρωποι μετακινούνται επειδή στις χώρες τους δεν υπάρχει μέλλον, δεν υπάρχει ειρήνη, δεν υπάρχει σταθερότητα».

«Προς το παρόν, αυτό που υπάρχει στο τραπέζι είναι Βουλγαρία-Τουρκία … αλλά αυτό δεν θα είναι αρκετό – έτσι θα υπάρξουν πάλι νέοι φράχτες και πάλι νέα τείχη… Εν τέλει όμως θέλουμε ένα φρούριο στην Ευρώπη;» διερωτήθηκε ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Xavier Bettel.

Ωστόσο, αξιωματούχοι της ΕΕ δήλωσαν ότι υπήρξε συναίνεση για τις σκληρές διατάξεις των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής που απειλούν με αναστολή της βοήθειας, του αφορολόγητου εμπορίου και της πρόσβασης με βίζα σε χώρες που αρνούνται να δεχθούν πίσω αιτούντες άσυλο οι οποίοι απορρίφθηκαν από τα κράτη μέλη.

Η Ένωση θα χρησιμοποιήσει «ως μοχλό πίεσης όλες τις σχετικές πολιτικές, τα μέσα και τα εργαλεία της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της διπλωματίας, της ανάπτυξης, του εμπορίου και των θεωρήσεων, καθώς και της νόμιμης μετανάστευσης», σύμφωνα με το τελικό ανακοινωθέν.

Το δικαίωμα σύνδεσης της εξωτερικής βοήθειας με τη μεταναστευτική συνεργασία υφίσταται στην πραγματικότητα για περισσότερες από δύο δεκαετίες στο πλαίσιο της συμφωνίας του Κοτονού μεταξύ της ΕΕ και της κοινότητας της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, αλλά δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ.

Μια επόμενη συμφωνία η οποία οριστικοποιήθηκε από τους διαπραγματευτές της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ το 2021, παραμένει μη επικυρωμένη επειδή η ουγγρική κυβέρνηση αρνείται να την εγκρίνει με την αιτιολογία ότι δεν κάνει αρκετά για τον περιορισμό της μετανάστευσης.

Η συμφωνία του Κοτονού απαιτεί επίσης από τις χώρες να επαναπατρίζουν τους αιτούντες άσυλο που έλαβαν απορριπτική απάντηση και τους οικονομικούς μετανάστες.

Πριν από τη σύνοδο κορυφής, οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν πρόθυμοι να υποβαθμίσουν την υπόνοια ότι η βοήθεια θα μπορούσε να ανασταλεί, αν και ο Ιρλανδός Λίο Βαράντκαρ, ένας από τους πιο συγκρατημένους ηγέτες της ΕΕ στο μεταναστευτικό, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι δεν είναι «παράλογο» να παρακρατηθεί η εμπορική πρόσβαση και η βοήθεια για τις χώρες που αρνούνται να πάρουν πίσω τους πολίτες τους.

Άλλα επίμαχα σημεία περιλάμβαναν την προοπτική θέσπισης ενός κώδικα δεοντολογίας για τα σκάφη έρευνας που διαχειρίζονται ΜΚΟ για τη διάσωση μεταναστών που προσπαθούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο Θάλασσα και αυστηρότερους ελέγχους στις αιτήσεις ασύλου, ώστε να αποτραπεί η υποβολή αιτήσεων σε πολλές χώρες της ΕΕ.