Καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας εκτοξεύονται στα ύψη, πολλά νοικοκυριά στην Ευρώπη στρέφονται στα καυσόξυλα ως εναλλακτική πηγή θέρμανσης αυτόν τον χειμώνα. Όμως η αύξηση της ζήτησης και οι περικοπές της προσφοράς από τη Ρωσία ανεβάζουν τις τιμές και προκαλούν ελλείψεις, απειλώντας να αφήσουν τους πιο ευάλωτους, οι οποίοι συχνά εξαρτώνται από την καύση ξύλων, στο κρύο αυτόν τον χειμώνα.

«Όταν μιλάμε για το ξύλο ως ενέργεια, τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν ελλείψεις και οι τιμές των πέλετ έχουν πολλαπλασιαστεί κατά περίπου 2,5 φορές σε χώρες όπως η Γερμανία και το Βέλγιο», δήλωσε εκπρόσωπος της Bioenergy Europe στη EURACTIV.

Επιπλέον, η αύξηση των τιμών της ενέργειας έχει οδηγήσει πολλούς πολίτες της ΕΕ να στραφούν σε αυτή την πηγή ενέργειας, σύμφωνα με την εμπορική ένωση.

Από τον Ιούλιο του 2022 τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού πέλετ που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας. Οι κυρώσεις στις εισαγωγές ξύλου οδήγησαν επίσης σε ελλείψεις εφοδιασμού και υψηλές τιμές, γεγονός που είχε αντίκτυπο σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.

Οι υψηλές τιμές παρατηρούνται σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά θα μπορούσαν να πλήξουν περισσότερο την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, καθώς πολλά νοικοκυριά στις χώρες αυτές, ιδίως στα χαμηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια, βασίζονται στη βιομάζα για θέρμανση.

«Η ενεργειακή φτώχεια είναι ένας μεγάλος κίνδυνος φέτος και άνθρωποι θα πεθάνουν. Οι κυβερνήσεις και η ΕΕ πρέπει πάνω απ’ όλα να τους προστατεύσουν και, όπου είναι δυνατόν, να λάβουν μέτρα που θα κάνουν επίσης τα νοικοκυριά πιο ανθεκτικά για τα επόμενα χρόνια», δήλωσε στη EURACTIV η Silvia Pastorelli, υπεύθυνη της Greenpeace για το κλίμα στην ΕΕ.

Τον Μάιο του 2022, η κρίση των τιμών είχε ήδη πλήξει την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, όπου ένα μεγάλο ποσοστό νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα θερμαίνει τα σπίτια του με καυσόξυλα.

Στη Βουλγαρία, όπου περίπου τα μισά νοικοκυριά χρησιμοποιούν καυσόξυλα τον χειμώνα επειδή είναι το φθηνότερο και πιο προσιτό καύσιμο, ένα κυβικό μέτρο καυσόξυλων έχει αυξηθεί από 40-50 ευρώ το 2021 σε περίπου 100-150 ευρώ, ανάλογα με την περιοχή.

Και, ενώ τα τελευταία στοιχεία της ουγγρικής στατιστικής υπηρεσίας (KSH) δείχνουν ότι οι τιμές για τα ομοιόμορφα καυσόξυλα παρέμειναν σταθερές κατά τη διάρκεια της εισβολής στην Ουκρανία, οι αναφορές των τοπικών μέσων ενημέρωσης αναφέρουν ελλείψεις και αυξήσεις των τιμών άνω του 50%, ενώ αναμένονται περαιτέρω αυξήσεις.

Τον Αύγουστο, η οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών Habitat for Humanity Hungary προειδοποίησε ότι, εάν η κυβέρνηση δεν δαπανήσει περισσότερα για την επιδότηση των καυσόξυλων και δεν λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να εμποδίσει τους ιδιώτες να αγοράσουν τα αποθέματα, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν «καταστροφικές συνθήκες».

Στην Πολωνία, επίσης, οι τιμές των ξύλων είναι ήδη σχεδόν 100% υψηλότερες από ό,τι πριν από ένα χρόνο. Και στη Σλοβακία, ανάλογα με το είδος του ξύλου, οι τιμές έχουν διπλασιαστεί κατά μέσο όρο σε σχέση με πέρυσι.

«Η ζήτηση των νοικοκυριών έχει αυξηθεί πάρα πολύ τους τελευταίους μήνες. Σε ορισμένες αποθήκες αποστολής, οι λίστες αναμονής είναι γεμάτες μέχρι το τέλος του έτους», δήλωσε η Marína Debnárová, εκπρόσωπος των Δασών της Σλοβακικής Δημοκρατίας, της εταιρείας που είναι υπεύθυνη για τα κρατικά δάση.

Το πρόβλημα επεκτείνεται και πέραν της Ένωσης στην Αλβανία, το Κόσοβο και τη Σερβία, όπου οι ηγέτες έχουν ήδη ζητήσει τη βοήθεια της ΕΕ για την αντιμετώπιση της διαφαινόμενης ενεργειακής κρίσης.

Για παράδειγμα, στην Αλβανία, όπου ορισμένες ορεινές περιοχές βασίζονται στα καυσόξυλα για να περάσουν τους κρύους χειμώνες, ένα κυβικό μέτρο ξύλου πωλείται σήμερα έως και 60 ευρώ (7.000 λεκ), από 34 ευρώ πριν από δύο χρόνια.

Είναι πολύ δύσκολο για τον μη συνταξιούχο να αντέξει οικονομικά τη ζωή με αυτές τις τιμές, ακόμη και ένας μέσος άνθρωπος δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά, αναγκάζεται να χρεωθεί», δήλωσε στο Exit ένας πολίτης της περιοχής.

Στη Σερβία, περίπου ένα εκατομμύριο νοικοκυριά χρησιμοποιούν καυσόξυλα και περισσότερα από 110.000 χρησιμοποιούν πέλετ ξύλου, με τις τιμές να έχουν αυξηθεί κατά 15% από τις 13 Αυγούστου. Στο γειτονικό Κοσσυφοπέδιο οι τιμές αυξήθηκαν κατά 7,4% μόνο μεταξύ Ιουνίου και Ιουλίου, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.

Κυβερνητική παρέμβαση και φόβοι για παράνομη υλοτομία

Πολλές κυβερνήσεις λαμβάνουν μέτρα για την προστασία των νοικοκυριών, συμπεριλαμβανομένων των απαγορεύσεων των εξαγωγών και της άδειας κοπής περισσότερων δέντρων, αλλά υπάρχουν ανησυχίες ότι η παράνομη υλοτομία μπορεί επίσης να αποτελέσει λύση.

Στη Βουλγαρία, η υπηρεσιακή κυβέρνηση διοργάνωσε συναντήσεις με εταιρείες επεξεργασίας ξύλου και τις προέτρεψε να παρέχουν ξύλο για τον πληθυσμό μειώνοντας τις εξαγωγές.

Παρόλο που η παράνομη υλοτομία αποτελεί έγκλημα, το πρόβλημα είναι ευρέως διαδεδομένο και διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι οι δασικές αρχές στη Βουλγαρία είναι ένας από τους πιο διεφθαρμένους θεσμούς στη χώρα.

Στην Ουγγαρία, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να υπαναχωρήσει εν μέρει από ένα διάταγμα του Αυγούστου που χαλάρωνε τους κανόνες υλοτομίας σε προστατευόμενες περιοχές και επέτρεπε τη συγκομιδή νεότερων δέντρων σε δάση που ανήκουν εξ ολοκλήρου στο κράτος, απαιτώντας πλέον ότι «η αυξημένη ζήτηση για καυσόξυλα πρέπει να [καλυφθεί] κυρίως με τη σταδιακή συγκομιδή [μη ιθαγενών] δέντρων ακακίας».

Η ουγγρική κυβέρνηση προχώρησε επίσης στον περιορισμό των εξαγωγών καυσόξυλων. Αν και δεν αποτελεί ακόμη πλήρη απαγόρευση, παρέχει στην κυβέρνηση την εξουσία να ελέγχει τις εξαγωγές και το δικαίωμα να αγοράζει πρώτα καύσιμα για κοινωνικούς σκοπούς και δημόσιες υπηρεσίες, με δυνατότητα να σταματήσει εντελώς τις πωλήσεις στο εξωτερικό.

Εν τω μεταξύ, την Παρασκευή, η Πολωνία ενέκρινε το λεγόμενο επίδομα ξύλου ύψους 1.000 ζλότυ (212 ευρώ) ανά νοικοκυριό, για να βοηθήσει έως και δύο εκατομμύρια νοικοκυριά στη χώρα που καίνε ξύλα κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Στη Σλοβακία, ο πανικός για τις προμήθειες οδήγησε σε εκκλήσεις για απαγόρευση των εξαγωγών, αλλά το υπουργείο Γεωργίας απέκλεισε κάτι τέτοιο. Ωστόσο, τα Δάση της Δημοκρατίας της Σλοβακίας ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι θα ανοίξουν αποθέματα για τον κόσμο ως απάντηση στην αυξανόμενη ζήτηση, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να παίρνουν ξύλα από συγκεκριμένες περιοχές υπό την επίβλεψη ενός υπαλλήλου της εταιρείας.

Πέρα από τα σύνορα της ΕΕ, αυξάνονται επίσης οι ανησυχίες για την παράνομη υλοτομία που τροφοδοτείται από τη ζήτηση.

Στην Αλβανία, για παράδειγμα, όπου η κεντρική κυβέρνηση δεν έχει καμία πρωτοβουλία για να βοηθήσει τους πολίτες που εξαρτώνται από τα καυσόξυλα φέτος, ο δήμος της Κορυτσάς έδωσε άδεια για την υλοτομία συνολικά 0,6 εκταρίων καυσόξυλων.

Αυτό δεν θα ικανοποιήσει τη ζήτηση που ανέρχεται σε περίπου 20 εκτάρια και είναι πιθανό να καλυφθεί από παράνομες πηγές ή και καθόλου. Το 2016 εγκρίθηκε δεκαετές μορατόριουμ για την υλοτομία ξυλείας, αλλά η παράνομη δασοκομία εξακολουθεί να είναι ευρέως διαδεδομένη, με την Αλβανία να χάνει περίπου 20.153 εκτάρια δασικής έκτασης κάθε χρόνο.

Η παράνομη υλοτομία παραμένει επίσης σημαντικό πρόβλημα στο Κοσσυφοπέδιο, το οποίο έχει χάσει περισσότερα από 7.600 εκτάρια δάσους τα τελευταία 20 χρόνια, που ισοδυναμεί με ενάμιση γήπεδο ποδοσφαίρου κάθε μέρα από το 2000.

Υπάρχει μια συνεχής συζήτηση σχετικά με τη βιωσιμότητα της ενέργειας με βάση το ξύλο. Η Bioenergy Europe υποστηρίζει ότι πρόκειται για μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας που θα συμβάλει στην ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης.

Ωστόσο, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ασκούν κριτική σε αυτό και προειδοποιούν για τον αντίκτυπο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που εκλύονται από την παραγωγή ενέργειας από βιομάζα.

Τα κριτήρια βιωσιμότητας για να θεωρείται η βιομάζα ανανεώσιμη καθορίζονται στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η οποία βρίσκεται υπό αναθεώρηση.