Η πανδημία COVID-19 έχει επιβαρύνει την ψυχική υγεία των Ευρωπαίων και οι αυτοκτονίες μεταξύ των νέων αυξάνονται. Δυστυχώς, σε αρκετές χώρες, οι εθνικές υγειονομικές αρχές έχουν δώσει μόνο αποσπασματικές απαντήσεις μέχρι στιγμής, σύμφωνα με ρεπορτάζ του δικτύου EURACTIV.

Τον Δεκέμβριο, το ισπανικό παράρτημα της οργάνωσης «Save the Children» προειδοποίησε ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας μεταξύ των παιδιών είχαν τριπλασιαστεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με το 3% να αναφέρει σκέψεις αυτοκτονίας.

Η αυτοκτονία είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των ατόμων ηλικίας 15-29 ετών, μια τάση που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία 13 χρόνια. Ο δημόσιος διάλογος που ακολούθησε οδήγησε την κυβέρνηση στην έγκριση 100 εκατομμυρίων ευρώ για μια νέα στρατηγική ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης μιας ειδικής τηλεφωνικής γραμμής για αυτοκτονίες.

Ο τομέας της ψυχικής υγείας πάσχει από έλλειψη πόρων, με τους ασθενείς να περιμένουν τουλάχιστον τρεις μήνες και το 35% να περιμένει έως και έξι μήνες για να δει έναν επαγγελματία.

Στην Κροατία, οι αυτοκτονίες σημείωσαν μικρή αύξηση το 2020 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ωστόσο υπήρξε αύξηση κατά 57,1% στις αυτοκτονίες στην ηλικιακή ομάδα 15-25 ετών. Παρόλα αυτά, εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο είναι οι άνω των 65 ετών, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 40% του συνόλου των περιπτώσεων.

Η κροατική κυβέρνηση αντέδρασε προωθώντας τις τηλεφωνικές υπηρεσίες και τις συμβουλές μέσω κυβερνητικών ιστότοπων. Η ζήτηση στις εν λόγω υπηρεσίες από τους εφήβους ήταν αξιοσημείωτη, σύμφωνα με την EURACTIV Croatia. Συνολικά, σημειώθηκε αύξηση κατά 20% σε όσους αναζητούν θεραπεία ψυχικής υγείας, με τους νέους να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των νέων περιπτώσεων.

Στη Βουλγαρία, η κατάσταση είναι ακόμη πιο ανησυχητική. Ενώ συνολικά, ο αριθμός των αυτοκτονιών έχει μειωθεί από το 2013, η συντριπτική πλειονότητα είναι έφηβοι. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έλαβε η EURACTIV Bulgaria, περίπου 500 άνθρωποι βάζουν τέλος στη ζωή τους κάθε χρόνο, εκ των οποίων το 70% είναι νέοι.

Δεν υπάρχουν κρατικά προγράμματα πρόληψης των αυτοκτονιών και όσοι χρειάζονται υποστήριξη καλούν τη Γραμμή Εμπιστοσύνης, που διατηρεί ο Βουλγαρικός Ερυθρός Σταυρός.

Στην Πολωνία, οι αυτοκτονίες μπορεί να μειώνονται μεν, αλλά τα περιστατικά μεταξύ παιδιών και εφήβων αυξάνονται. Επιπλέον, η ζήτηση για ψυχιατρική περίθαλψη αυξάνεται επίσης, όμως υπάρχει μόλις ένας ψυχίατρος ανά 20.000 νέους.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της πανδημίας, η κυβέρνηση διέθεσε το 3,1% του προϋπολογισμού για τη θεραπεία της ψυχικής υγείας. Τον Ιανουάριο του 2021, ο πρωθυπουργός Mateusz Morawiecki διέθεσε άλλα 48 εκατομμύρια ευρώ για τη θεραπεία της ψυχικής υγείας των παιδιών και των νέων. Αυτη δεν έχει παρασχεθεί ακόμα – παρά το γεγονός ότι οι τηλεφωνικές γραμμές αυτοκτονίας χρηματοδοτούνται από ιδιώτες δωρητές.

Η φροντίδα ψυχικής υγείας είναι τεχνικά δωρεάν, αλλά η πρόσβαση σε αυτήν είναι δύσκολη, με πολύ μεγάλες αναμονές στην πράξη. Οι περισσότερες οικογένειες δυσκολεύονται να αντέξουν οικονομικά την ιδιωτική θεραπεία.

Στην Ιταλία, η κυβέρνηση δεν έχει επικαιροποιήσει τα στοιχεία για τις αυτοκτονίες από το 2017. Το 2019, οι υγειονομικές αρχές ανακοίνωσαν την ίδρυση ενός παρατηρητηρίου αυτοκτονιών και προσπαθειών αυτοκτονίας, αλλά τρία χρόνια μετά, δεν έχει ακόμη λειτουργήσει.

Επιπλέον, η κυβέρνηση απέρριψε πρόσφατα μια πρόταση τροποποίησης του προϋπολογισμού που εισάγει ένα «ψυχολογικό μπόνους» για να βοηθήσει τους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση σε θεραπεία, ανέφερε η EURACTIV Ιταλίας. Τον Μάιο του 2021 διατέθηκαν περίπου 10 εκατ. ευρώ για ευάλωτους πληθυσμούς, συμπεριλαμβανομένων των καρκινοπαθών και των παιδιών, αλλά τα κονδύλια δεν έχουν ακόμη διανεμηθεί.

Ενώ η ψυχική περίθαλψη είναι δωρεάν, μόνο το 5% των 130.000 Ιταλών ψυχολόγων εργάζονται σε δημόσιες εγκαταστάσεις. Τα στοιχεία που δημοσίευσε το «Order of Psychologists» έδειξαν ότι το 21% των ασθενών σταμάτησε την ψυχολογική θεραπεία επειδή δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να την πληρώσει και πάνω από το ένα τέταρτο που ήθελε να ξεκινήσει θεραπεία δεν το έκανε, για τον ίδιο λόγο.

Επιπλέον, μια έκθεση από το παιδιατρικό νοσοκομείο «Bambino Gesu» στη Ρώμη σημείωσε ότι ο αριθμός των νοσηλειών για αυτοκτονία και αυτοτραυματισμό διπλασιάστηκε μεταξύ της ηλικιακής ομάδας 15-24 ετών κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Χώρες που εργάζονται για να κάνουν τη διαφορά

Η μείωση των συνολικών ποσοστών αυτοκτονιών παρατηρείται και στη Σλοβενία. Όσον αφορά τις αυτοκτονίες νέων, καμία δεν αναφέρθηκε σε παιδιά κάτω των 14 ετών κατά τη διάρκεια του 2020, αλλά παρατηρήθηκε αύξηση στην ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών.

Τις πρώτες ημέρες της πανδημίας, μια κυβερνητική εκστρατεία ξεκίνησε όταν οι ψυχιατρικοί θάλαμοι ανέφεραν αύξηση των εισαγωγών. Υπάρχουν επίσης τέσσερις εθνικές γραμμές βοήθειας για όσους έχουν ανάγκη, οι οποίες βοηθούν όλες τις ηλικίες σε θέματα ψυχικής υγείας και πρόληψης των αυτοκτονιών.

Ωστόσο, ενώ η υποστήριξη της ψυχικής υγείας είναι δωρεάν, επικρατούν ελλείψεις σε κρεβάτια και προσωπικό, κυρίως σε εκείνα που έχουν τα προσόντα να βοηθήσουν τους νέους.

Στη Σλοβακία, ο αριθμός των αυτοκτονιών που αναφέρθηκαν το 2020 ήταν ο χαμηλότερος που έχει καταγραφεί ποτέ, αν και με αύξηση μεταξύ των ατόμων ηλικίας 30-50 ετών. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται εν μέρει στα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση για την παροχή φροντίδας ψυχικής υγείας.

Τον Φεβρουάριο του 2021, η κυβέρνηση συνέστησε επιτροπή ψυχικής υγείας, ενώ δρομολογείται και η μεταρρύθμιση. Υπάρχουν κρατικές και ιδιωτικές γραμμές βοήθειας για την ψυχική υγεία που προσφέρουν βιντεοκλήσεις ή γραπτές συνομιλίες (chatting) με ψυχολόγους. Ενώ η προσωπική θεραπεία είναι διαθέσιμη μέσω της εθνικής υπηρεσίας υγείας, υπάρχουν μακρές λίστες αναμονής και στίγμα γύρω από τη λήψη βοήθειας.

Όσον αφορά τους νέους, η κυβερνητική τηλεφωνική γραμμή ανέφερε πενταπλασιασμό των κλήσεων και των αναφορών για αυτοκτονικές σκέψεις, αν και η τηλεφωνική γραμμή δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ζήτησης.

Στην Τσεχία, το ποσοστό αυτοκτονιών έχει μειωθεί από τη δεκαετία του 1990, αλλά εξακολουθεί να παραμένει πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Ενώ η πανδημία δεν έχει επηρεάσει τα ποσοστά αυτοκτονιών μέχρι στιγμής, οι τοπικοί εμπειρογνώμονες έχουν προειδοποιήσει ότι αναμένουν να δουν μια καθυστερημένη αύξηση σύντομα. Αυτό θα επιδεινωθεί περαιτέρω από την αύξηση κατά 2-3 φορές του αριθμού των ατόμων που πάσχουν από προβλήματα ψυχικής υγείας, ιδίως από κατάθλιψη και άγχος.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ξεκίνησαν διάφορα projects για να βοηθηθούν οι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων δωρεάν διαδικτυακών υπηρεσιών εμπειρογνωμόνων ή διαδικτυακών σεμιναρίων για την ψυχική υγεία.

Εν τω μεταξύ, στη Σερβία, οι αρχές ανέφεραν ότι δεν αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες και ότι δεν υπήρξαν προβλήματα με την παροχή φροντίδας σε όσους τη χρειάζονται.

Τον Μάρτιο του 2020, η Κλινική Ψυχιατρικών Παθήσεων «Dr Laza Lazarevic» και το Υπουργείο Υγείας, άνοιξαν εθνικές τηλεφωνικές γραμμές για την παροχή δωρεάν, ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και βοήθειας για την πρόληψη των αυτοκτονιών σε όλους τους πολίτες.

Η κλινική δήλωσε στη EURACTIV.rs ότι δεν υπήρξε καμία αύξηση στον αριθμό των κλήσεων από την έναρξη της πανδημίας. Σύμφωνα με τις αρχές, η επαγγελματική βοήθεια είναι διαθέσιμη ασταμάτητα και δεν υπήρξε καμία διακοπή κατά τη διάρκεια της πανδημίας.