Αφού τα Σκόπια έλυσαν μια μακροχρόνια διαμάχη με τη γειτονική Βουλγαρία, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία έλαβαν τη Δευτέρα (18 Ιουλίου) το πράσινο φως για την έναρξη ενταξιακών συνομιλιών που θα μπορούσαν τελικά να οδηγήσουν στην ένταξη στην ΕΕ.

Η EURACTIV εξετάζει τα επόμενα βήματα που πρέπει να κάνουν οι δύο χώρες στην πορεία τους προς την ένταξη στην ΕΕ.

«Κάναμε άλλο ένα σημαντικό βήμα για να φέρουμε τα Δυτικά Βαλκάνια πιο κοντά στην ΕΕ”, δήλωσε ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Πετρ Φιάλα, η χώρα του οποίου ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, μετά το πράσινο φως στη συνάντηση των πρεσβευτών της ΕΕ στις Βρυξέλλες.

Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα και ο ομόλογός του της Βόρειας Μακεδονίας Ντίμιταρ Κοβατσέφσκι αναμένονται αργότερα την Τρίτη στις Βρυξέλλες για να συμμετάσχουν σε διακυβερνητική διάσκεψη που ανοίγει την πόρτα για την έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών που είναι πιθανό να διαρκέσουν χρόνια.

Ιστορία πολλών βέτο

Η Βόρεια Μακεδονία έλαβε καθεστώς υποψήφιας χώρας το 2005, αλλά για πολλά χρόνια δεν μπορούσε να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις λόγω της αντίθεσης της Ελλάδας, μέχρι που άλλαξε το όνομά της, αφαίρεσε τον ήλιο της Βεργίνας από τη σημαία της και εγκατέλειψε την «ελληνοποίηση» της ιστορίας της στο πλαίσιο της συμφωνίας των Πρεσπών του 2018.

Μετά τις Πρέσπες, η Γαλλία μπλόκαρε την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τα Σκόπια και τα Τίρανα έως ότου συμφωνηθεί σε επίπεδο ΕΕ μια νέα μεθοδολογία για τη μελλοντική διεύρυνση.

Το επόμενο εμπόδιο ήταν το βουλγαρικό βέτο από το 2020, αφού η Σόφια είχε μπλοκάρει κάθε πρόοδο λόγω διαφωνίας μεταξύ των χωρών για ιστορικά ζητήματα και την ανάγκη να ξεπεραστεί η εχθρότητα που χρονολογείται από την περίοδο του Τίτο.

Αυτό ξεπεράστηκε αφού η Βόρεια Μακεδονία και η Βουλγαρία υπέγραψαν μια γαλλική πρόταση που θα καθιστούσε τη μακεδονική γλώσσα επίσημη γλώσσα στην ΕΕ, θα άλλαζε το σύνταγμα της χώρας ώστε να αναγνωρίζει τους Βούλγαρους μεταξύ των εθνικών μειονοτήτων, θα προστάτευε τα δικαιώματα των μειονοτήτων, θα άλλαζε τα σχολικά βιβλία με αρνητικές αναφορές στη Βουλγαρία και θα εισήγαγε τη ρητορική μίσους στον ποινικό κώδικα.

Η Βουλγαρία ωστόσο συνεχίζει να θεωρεί τη μακεδονική γλώσσα ως διάλεκτο της βουλγαρικής και τη Δευτέρα κατέθεσε σε συνάντηση των πρεσβευτών της ΕΕ ένα υπόμνημα που υπενθυμίζει τη θέση της.

Η διαμάχη μεταξύ Σόφιας και Σκοπίων καθυστέρησε την προσπάθεια της Αλβανίας να γίνει μέλος, αφού η ΕΕ είχε ομαδοποιήσει τις δύο χώρες μαζί στην αίτηση ένταξής τους. Η Αλβανία έλαβε καθεστώς υποψήφιας χώρας το 2014, εννέα χρόνια μετά τα Σκόπια.

Η Αλβανία αναμένεται να ξεκινήσει άμεσα ενταξιακές διαπραγματεύσεις, ενώ η Βόρεια Μακεδονία θα πρέπει πρώτα να αλλάξει το σύνταγμα, συμπεριλαμβάνοντας τους Βούλγαρους μεταξύ των άλλων εθνών που αναφέρονται σε αυτό.

Όπως δήλωσε η απερχόμενη υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας Τεοντόρα Γκέντσοβσκα, αυτό θα μπορούσε να διαρκέσει «τρεις μήνες ή ίσως και δύο χρόνια».

Πώς γίνονται οι υποψήφιοι μέλη;

Πριν από την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, η υποψήφια χώρα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταρτίζουν τη λεγόμενη «προενταξιακή στρατηγική», η οποία οδηγεί στο να καταρτίσουν και οι δύο πλευρές ένα διαπραγματευτικό πλαίσιο.

Οι διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να αρχίσουν πριν από την ομόφωνη έγκριση της εντολής από τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Κατά τη διαδικασία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ικανοποιηθεί ότι η υποψήφια χώρα πληροί τρεις προϋποθέσεις, τα λεγόμενα κριτήρια της Κοπεγχάγης.

Προκειμένου να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, η υποψήφια χώρα, ωστόσο, πρέπει να πληροί μόνο το πολιτικό κριτήριο, ενώ τα υπόλοιπα μπορούν να ικανοποιηθούν κατά τη φάση των διαπραγματεύσεων.

Στη συνέχεια, οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται μεταξύ των υπουργών και των πρεσβευτών των κυβερνήσεων της ΕΕ και της υποψήφιας χώρας στο πλαίσιο της λεγόμενης Διακυβερνητικής Διάσκεψης (ΔΔ).

Η πρώτη φάση περιλαμβάνει μια αυστηρή διαδικασία ελέγχου της νομοθεσίας της υποψήφιας χώρας για να διαπιστωθεί πόσο καλά ευθυγραμμισμένη είναι με το δίκαιο της ΕΕ ή το κοινοτικό κεκτημένο.

Το κεκτημένο χωρίζεται σε 35 διαπραγματευτικά κεφάλαια, τα οποία ομαδοποιούνται σε έξι ομάδες και καλύπτουν κάθε νομοθετική πτυχή, τα οποία όλα ξεχωριστά μπορούν να κλείσουν μόνο με την ομόφωνη ευλογία όλων των κρατών μελών της ΕΕ.

Οι διαπραγματεύσεις αρχίζουν με το άνοιγμα των κεφαλαίων για τα λεγόμενα «θεμελιώδη», θέματα όπως το δικαστικό σύστημα και τα θεμελιώδη δικαιώματα, και το κεφάλαιο αυτό είναι επίσης το τελευταίο που υπογράφεται.

Οι διαπραγματεύσεις πολλών κεφαλαίων μπορούν να διεξάγονται ταυτόχρονα.

Αφού κλείσουν όλα τα κεφάλαια, η Επιτροπή συνιστά τις υποψήφιες χώρες για ένταξη και η χώρα υπογράφει τη συνθήκη προσχώρησης που καθορίζει την ημερομηνία προσχώρησης, καθιστώντας την «προσχωρούσα χώρα».

Η συνθήκη πρέπει να επικυρωθεί και από τα 27 κράτη μέλη και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο πρέπει να εγκρίνει το κείμενο με απόλυτη πλειοψηφία.

Πόσο διαρκεί η προσχώρηση;

Ο ρυθμός των διαπραγματεύσεων εξαρτάται από την ταχύτητα των μεταρρυθμίσεων και της ευθυγράμμισης με τη νομοθεσία της ΕΕ σε κάθε χώρα και η διάρκειά τους μπορεί να ποικίλλει.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιγράφει την πρόοδο των υποψήφιων χωρών σε ετήσιες εκθέσεις.

Για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ ανέφερε στην περσινή αξιολόγηση ότι και οι δύο χώρες ήταν «μέτρια προετοιμασμένες» στις περισσότερες από τις έξι ομάδες και σημείωσαν κάποια πρόοδο.

Ρεαλιστικά, το κλείσιμο των κεφαλαίων μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια, όπως συνέβη στην περίπτωση της Σερβίας ή του Μαυροβουνίου.

Κάθε χώρα της ΕΕ μπορεί να αντιταχθεί στο κλείσιμο ή το άνοιγμα των κεφαλαίων και η Βουλγαρία επιφυλάχθηκε να το πράξει, εάν το διμερές πρωτόκολλο δεν εφαρμοστεί από τη Βόρεια Μακεδονία.

Οι πιο γρήγορες στις διαπραγματεύσεις για την ένταξη ήταν η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία, σε λιγότερο από δύο χρόνια, ενώ η Κροατία χρειάστηκε κάτι λιγότερο από οκτώ χρόνια από την έναρξη των διαπραγματεύσεων μέχρι να γίνει πλήρες μέλος της Ένωσης.

Ποια θα μπορούσαν να είναι τα εμπόδια;

Διμερή ζητήματα ή εσωτερικές αναταραχές: Παρά το γεγονός ότι κέρδισε την υποστήριξη της πλειοψηφίας των νομοθετών, η γαλλική πρόταση είχε προκαλέσει ευρείες διαμαρτυρίες στη Βόρεια Μακεδονία, με τους αντιπάλους να υποστηρίζουν ότι η αλλαγή του συντάγματος μπορεί να είναι ένα βήμα παραπάνω.

Οι επικριτές της γαλλικής πρότασης στα Σκόπια λένε ότι ανοίγει την πόρτα στην άρνηση της εθνικής ταυτότητας των Μακεδόνων. Το ισχυρό κόμμα της αντιπολίτευσης VMRO-DPMNE στη Βόρεια Μακεδονία αντιτίθεται σθεναρά στον γαλλικό συμβιβασμό.

Ποσοστό απορρόφησης: Τα Κριτήρια της Κοπεγχάγης περιλαμβάνουν επίσης ένα τέταρτο κριτήριο, δηλαδή ότι η ΕΕ πρέπει να έχει την ικανότητα να απορροφήσει ένα νέο κράτος μέλος.

Τα τελευταία χρόνια, υπήρξε ένας ορισμένος βαθμός απροθυμίας για τη διεύρυνση εντός της ΕΕ. Ωστόσο, η στρατηγική σημασία των Δυτικών Βαλκανίων για την ΕΕ έχει αυξηθεί μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με φόβους για την επιρροή της Μόσχας στην περιοχή.

Η Τσεχία, η οποία ασκεί τώρα την εξάμηνη εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, θα πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ των χωρών που πιέζουν για την ταχεία ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ και των χωρών που περιμένουν εδώ και πολλά χρόνια, όπως οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, από την άλλη πλευρά.

Τον Οκτώβριο του 2022, η τσεχική Προεδρία θα διοργανώσει μια άτυπη σύνοδο κορυφής στην Πράγα. Στην εκδήλωση θα συμμετάσχουν τα κράτη μέλη αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, «από την Ισλανδία έως την Ουκρανία».

Ορισμένα κράτη μέλη όμως τάσσονται ουσιαστικά υπέρ της μεταρρύθμισης της ΕΕ πριν από οποιαδήποτε περαιτέρω διεύρυνση της Ένωσης.

Πρόσφατα, η Γαλλία παρουσίασε τη δική της «ασημένια σφαίρα» για τη σταθεροποίηση της γειτονιάς της ΕΕ, και δεν είναι απαραίτητα η διεύρυνση σε πρώτη φάση.

euractiv.gr