Στην πρώτη συνέντευξη Τύπου –εκτός από την ξενάγηση στο άνοιγμα της Εθνικής Πινακοθήκης– η είδηση είναι διπλή. Ανοίγει στο υπόγειο του κτιρίου η αίθουσα περιοδικών εκθέσεων που δεν έχουμε δει μέχρι σήμερα και εγκαινιάζεται η πρώτη έκθεση του προγράμματος της Πινακοθήκης με έργα από τις συλλογές του Λούβρου.

Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, φορώντας ένα μικρό μπερεδάκι-hommage στο πνεύμα των γάλλων καλλιτεχνών, που πρωταγωνιστούν στην πρώτη περιοδική έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης με τίτλο «Αναζητώντας την αθανασία / Η τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου», μίλησε για τον προγραμματισμό των πρώτων περιοδικών εκθέσεων ενός νέου μουσείου που συνδέεται παραδοσιακά με το όραμα του διευθυντή του για την πολιτική και την εικόνα του.

Η οριζόντια και ανθρωπολογική προσέγγιση του αντικειμένου, η ποικιλία των μέσων και των υλικών που εκτίθενται, καταδεικνύουν τη μεταλαμπάδευση, την οικειοποίηση και την ανατροπή των κωδίκων της αναπαράστασης σε τεράστια γεωγραφικά, ιστορικά και κοινωνικά πεδία.

Η νέα αίθουσα των 2.000 και πλέον τ.μ., που πήρε το όνομά της από τον ευεργέτη, όπως τον αποκάλεσε η κ. Πλάκα, κ. Αντώνιο Κομνηνό, θα φιλοξενεί δυο μεγάλες εκθέσεις πλάι σε ευάριθμες μικρότερες, που θα μπορούν να καλύπτουν τόσο την ελληνική ιστορία της τέχνης όσο και την τέχνη άλλων χωρών.

Με σκεπτικό ότι η παρουσίαση των μονίμων συλλογών του μουσείου έδινε κατά τεκμήριο ένα πανόραμα της ιστορίας της νεότερης ελληνικής τέχνης, η πρώτη σημαίνουσα έκθεση μπορούσε και όφειλε να αφιερωθεί σε ένα εκθεσιακό γεγονός που θα αποτελούσε φόρο τιμής της νέας Εθνικής Πινακοθήκης προς ένα μεγάλο αδελφό ξένο μουσείο.

Στον απόηχο της έκθεσης «Παρίσι/Αθήνα» που εγκαινιάστηκε στο Μουσείο του Λούβρου για να τιμηθεί η διακοσιοστή επέτειος από την έναρξη του Αγώνα για την Εθνική Ανεξαρτησία της Ελλάδας, επιλέχθηκαν, από τις συλλογές του Λούβρου, περισσότερα από εκατό πορτρέτα που παρουσιάζονται σήμερα στην εναρκτήρια έκθεση της ανακαινισμένης Εθνικής Πινακοθήκης. Η επιλογή των έργων που εκτίθενται περιλαμβάνει ζωγραφικά και γλυπτά, έργα τα οποία ξεκινούν, χρονικά, από τον πολιτισμό της Μεσοποταμίας και φτάνουν έως και τον 19ο Δυτικό αιώνα.

Η έκθεση, που καλύπτει περισσότερα από 3.000 χρόνια ιστορίας, ξεκινά από την πιο βαθιά αρχαιότητα, από τα βασίλεια της Μέσης Ανατολής και την Αίγυπτο, διατρέχει  την ελληνορωμαïκή περίοδο, με τα εμβληματικά πορτρέτα του Ομήρου, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τραïανού, για να καταλήξει στα νεκρικά προσωπεία του Φαγιούμ.

Η επιλογή των έργων συνεχίζεται με την επικράτηση του χριστιανισμού, όταν ο ιδεαλισμός επικαλύπτει την προσωπικότητα του ατόμου, για να μας οδηγήσει τελικά στη θριαμβευτική ανάδυση της ανθρώπινης μορφής στα χρόνια της Αναγέννησης.

Διασχίζοντας το επιδεικτικό Μπαρόκ, με τα επίσημα πορτρέτα βασιλέων και ευγενών, αλλά και με τις αιφνίδιες συνταρακτικές ψυχολογικές παρεκβάσεις του, η έκθεση παρουσιάζει τους φιλοσόφους του Διαφωτισμού, αναφέρεται στην Γαλλική Επανάσταση με το συγκλονιστικό πορτρέτο του Ζακ Λουί Νταβίντ «Ο θάνατος του Μαρά», αλλά και στον Ναπολέοντα, αρχικά θριαμβευτή, στο αριστούργημα του Αντουάν Ζαν Γκρο «Ο Ναπολέων διασχίζει την Γέφυρα της Αρκόλης», και αργότερα ηττημένο και εξόριστο, με τη συνταρακτική νεκρική του μάσκα.

Τέλος η έκθεση φτάνει ως τα χρονικά όρια των συλλογών του μουσείου του Λούβρου, με χαρακτηριστικά έργα του Ενγκρ και του Ντελακρουά.

Καμιά κοινωνική κατηγορία δεν απουσιάζει από αυτή την πλούσια συλλογή: γυναίκες, παιδιά, οικογένειες αντιπροσωπεύονται με αριστουργήματα μεγάλων καλλιτεχνών. Ανάμεσα στους μεγάλους καλλιτέχνες θα συναντήσουμε τα ονόματα των Μποτιτσέλι, Βερονέζε, Γκρέκο, Βελάσκεθ, Ρέμπραντ, Γκόγια, Ρέινολτς, Νταβίντ, Ενγκρ, Ντελακρουά κ.ά. Είναι τα πρόσωπα της ιστορίας και η ίδια η ζωντανή ιστορία της τέχνης.

Οι επιμελητές της έκθεσης επέλεξαν μια όχι γραμμική ιστορική παρουσίαση των έργων, αλλά μια θεματική οργάνωση του υλικού, με βάση κυρίως την κοινωνική λειτουργία του πορτρέτου σε κάθε εποχή. Κάθε εποχή αντιπροσωπεύεται από χαρακτηριστικά έργα που εικονογραφούν τη λειτουργία και τον συμβολισμό του πορτρέτου τη συγκεκριμένη περίοδο.

Η διαδρομή, θεματική και χρονολογική, οργανώνεται γύρω από τις διαφορετικές λειτουργίες οι οποίες αποδίδονται στο πορτρέτο με την πάροδο του χρόνου. Μέσο προνομιακό, χάρη στο οποίο η αριστοκρατία και, εν συνεχεία, οι λιγότερο ευνοημένες κοινωνικές τάξεις θέλησαν να αποτυπώσουν την εικόνα τους, το πορτρέτο δεν περιορίζεται μόνο στη διαιώνιση της μνήμης των απεικονιζόμενων χάρη στην αναπαραγωγή των φυσικών χαρακτηριστικών τους.

Είναι ταυτόχρονα φορέας αναπαράστασης η οποία χαρακτηρίζεται από την κινητικότητα και τη διάδοση της εμφάνισης του ατόμου αλλά είναι και υπόβαθρο μιας σειράς ταυτοτικών αναζητήσεων: πώς να δειχθεί κάποιος εικαστικά απέναντι στο θείο, πώς να δηλώσει την ισχύ του, την κοινωνική του θέση, το status του ως διανοούμενου, ως καλλιτέχνη ή ως αρχηγού οικογένειας; Από την Αρχαιότητα και από το τέλος του Μεσαίωνα όλοι αυτοί οι παράγοντες συνέβαλαν στο να καταστεί το πορτρέτο ένα ευρύτατο πεδίο καλλιτεχνικού πειραματισμού.

Η οριζόντια και ανθρωπολογική προσέγγιση του αντικειμένου, η ποικιλία των μέσων και των υλικών που εκτίθενται, καταδεικνύουν τη μεταλαμπάδευση, την οικειοποίηση και την ανατροπή των κωδίκων της αναπαράστασης σε τεράστια γεωγραφικά, ιστορικά και κοινωνικά πεδία. Η επιλογή των έργων δεν στοχεύει εδώ σε μια συμβατική πληρότητα αλλά προτείνει αντηχήσεις και αντικατοπτρισμούς που προσκαλούν τον θεατή της έκθεσης να προβεί σε συγκρίσεις, να εντοπίσει αντιθέσεις ή εξελίξεις και να αφυπνίσει στο έπακρο την περιέργειά του.

Η Νέα Εθνική Πινακοθήκη από το άνοιγμά της μέχρι σήμερα έχει υποδεχθεί 90.000 επισκέπτες.

lifo