Ασάφειες, τεράστια ξενόγλωσσα κείμενα, βιασύνη, αποφυγή δημοσιότητας και μεθοδεύσεις πυροδοτούν βάσιμες ανησυχίες στα Περιφερειακά Συμβούλια της Ελλάδας, που καλούνται να γνωμοδοτήσουν θετικά για τη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων της Βουλγαρίας, θέμα για το οποίο δεν έχουν ενημερωθεί ούτε για την ουσία ούτε για τη σκοπιμότητά του.
Όπως είχαν καταγγείλει ήδη από τον Απρίλιο οι «Πράσινοι-Οικολογία», η κυβέρνηση έχει διαβιβάσει στις Περιφέρειες της Ελλάδας έναν τεράστιο όγκο υλικού 550 σελίδων στα αγγλικά με υποτιθέμενα μέτρα και στοιχεία και έχει ζητήσει να γνωμοδοτήσουν θετικά για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του σχεδίου «διαχείρισης των εξαντλημένων πυρηνικών καυσίμων και των ραδιενεργών αποβλήτων της Βουλγαρίας». Για να αποφύγει την ουσιαστική συζήτηση με την κοινωνία και τους φορείς, το ΥΠΕΝ έθεσε προθεσμία 30 ημερών (από τις 5 Μαρτίου), για μια τυπική, χωρίς δημοσιότητα και τελικά άκαρπη διαβούλευση επί ενός δυσνόητου υλικού.
Αρκετά Περιφερειακά Συμβούλια έχουν αρνηθεί να απαντήσουν θετικά ή έχουν αναβάλει επ’ αόριστον τη γνωμοδότηση επί του θέματος (Ιονίων Νήσων, Κρήτης, Κ. Μακεδονίας, Στερεάς, Θεσσαλίας κ.α.). Κάποια Συμβούλια δήλωσαν «αναρμοδιότητα» εφόσον ούτε καν η ΕΕΑΕ δεν έχει εκφραστεί θετικά. Κάποια Συμβούλια όμως συνέπλευσαν με τις κυβερνητικές εντολές (Ηπείρου, Αττικής), υπό όρους αλλά χωρίς σοβαρή έρευνα και τεκμηρίωση της άποψής τους.
Είναι λογικός, λοιπόν, ο φόβος μήπως γίνει η Ελλάδα η χωματερή των πυρηνικών αποβλήτων της Βουλγαρίας. Και ενώ είναι διακρατική υπόθεση, η κυβέρνηση πετάει το μπαλάκι στην Αυτοδιοίκηση.
Καμία υπεύθυνη πληροφόρηση δεν υπάρχει από την ελληνική κυβέρνηση και για το αν και τι είδους συμφωνία διαπραγματεύεται από το 2022 με τη βουλγαρική για έμμεση ελληνική χρηματοδότηση νέας πυρηνικής μονάδας στο Κοζλοντούι, μέσω εγγυημένης απορρόφησης της ηλεκτροπαραγωγής της από τη χώρα μας για 30 χρόνια. Έμεινε αδιευκρίνιστο το θέμα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων, που οι Βούλγαροι δεν επιθυμούν να παραμείνουν στη χώρα τους, όπως αποκάλυψε σε εκδήλωση των Βαλκάνιων Πράσινων (5.5.2022) ο πράσινος, τότε αντιπρόεδρος της βουλγαρικής κυβέρνησης, Borislav Sandov.
Ήδη η Βουλγαρία, στην προσπάθειά της να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία, η οποία έπαιρνε μέχρι τώρα τα πυρηνικά της απόβλητα, εκτός από τις λειτουργούσες μονάδες 5 και 6 συνολικής ισχύος 2.160 MWe, προχωρά μέχρι το 2045 στην κατασκευή των μονάδων 7 και 8 στον πυρηνικό σταθμό του Κοζλοντούι -1.000 μεγαβάτ η καθεμιά -με δυτική τεχνολογία. Επίσης, σχεδιάζει την κατασκευή δύο πυρηνικών μονάδων στο Μπέλενε έως το 2035/2040. Ήδη έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί στον έναν αντιδραστήρα πυρηνικά καύσιμα της αμερικάνικης Westinghouse με 10ετή σύμβαση ενώ στον δεύτερο θα τροφοδοτείται από το 2025 με καύσιμα της γαλλικής Framatome. Σχεδιάζει, ακόμη, την κατασκευή δύο πυρηνικών μονάδων στο Μπέλενε (στον Δούναβη) ως το 2035/2040. Τι θα κάνει με τα πυρηνικά απόβλητα;
Η Βουλγαρία έχει κλείσει μια συμφωνία με τη Γαλλία για μεταφορά τουλάχιστον 77 τόνων πυρηνικών αποβλήτων δυο φορές τον χρόνο για μακροχρόνια αποθήκευση και επεξεργασία. Επειδή όμως αυτό θα γίνει μετά το 2030, ψάχνει να ξεφορτωθεί και αυτά των παλιών μονάδων αλλά και τα νέα απόβλητα που θα παραχθούν.
Το παλιάς ρωσικής τεχνολογίας πυρηνικό εργοστάσιο του Κοζλοντούι έχει λειτουργήσει ως «χρυσοφόρα αγελάδα» για τη Βουλγαρία και έχει απορροφήσει τεράστια ευρωπαϊκά κονδύλια. Οι Πράσινοι το 2010 είχαν ζητήσει στο ευρωκοινοβούλιο (Ρεβέκκα Χάρμς) η Βουλγαρία να χρησιμοποιήσει τα 120 από τα 300 εκ € της αποζημίωσης που θα έπαιρναν από την ΕΕ για να κλείσουν τους 4 επικίνδυνους αντιδραστήρες, για να κατασκευάσει αποθήκες ασφαλούς φύλαξης των πυρηνικών αποβλήτων του Κοζλοντούι. Οι Βούλγαροι αντέδρασαν και χαρακτήρισαν ως «απαράδεκτη» την πρόταση αυτή αλλά υποσχέθηκαν ότι θα κατασκευάσουν αποθήκη «φύλαξης» των πυρηνικών αποβλήτων κοντά στο Κοζλοντούι μέχρι το 2015. Η κατασκευή του άργησε, ώστε να γίνει με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης από το γερμανικό κονσόρτσιουμ RWE NUKEM-GNS. Ακόμη και τώρα η Βουλγαρία συνεχίζει να αναζητεί χώρους ταφής των ραδιενεργών αποβλήτων και των εξαντλημένων πυρηνικών καυσίμων. Δεν υφίστανται στη χώρα εγκαταστάσεις για τη μετατροπή, τον εμπλουτισμό και την παραγωγή πυρηνικών καυσίμων, ούτε για την επεξεργασία εξαντλημένων πυρηνικών καυσίμων.
Τα εξαντλημένα πυρηνικά καύσιμα από τις δύο λειτουργούσες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής αποθηκεύονται σε ειδικές λεκάνες εξαντλημένων καυσίμων (SFP), στον αντιδραστήρα, και σε εγκατάσταση υγρής αποθήκευσης (WSFSF) στους χώρους του Κοζλοντούι. Το επικαιροποιημένο Σχέδιο, το οποίο αφορά και η τωρινή ΣΜΠΕ, γίνεται επειδή πρόκειται να χωροθετηθούν και νέες εγκαταστάσεις, όπως επιβάλλει η ΕΕ. Στο «Εθνικό Αποθετήριο Πυρηνικών Αποβλήτων», στη θέση «Radiana» του χωριού Χάρλετς, 3 χλμ από το Κοζλοντούι, προβλέπεται η αποθήκευση ραδιενεργών αποβλήτων από τους παροπλισμένους αντιδραστήρες και εγκατάσταση αποτέφρωσης απορριμμάτων στον χώρο των μονάδων 1-4 του Κοζλοντούι. Στον Δήμο Ελίν Πελίν προβλέπεται το εξειδικευμένο τμήμα του «Μόνιμου αποθετηρίου ραδιενεργών αποβλήτων του Νόβι Χαν», 35 χλμ ΝΑ της Σόφιας. Προβλέπεται και η κατασκευή εγκατάστασης παραγωγής συσκευασιών τύπου StBK από τον Κρατικό Φορέα «Πυρηνικά Απόβλητα», που θα τεθεί σε λειτουργία το 2025. Στη ΣΜΠΕ γίνεται αναφορά και σε άλλες εγκαταστάσεις, οι οποίες όμως είναι σε επίπεδο μελέτης σκοπιμότητας ή απλής ιδέας.
Η ΣΜΠΕ αναφέρει σαφώς ότι μόνον από το 2030 και μετά θα ισχύσει η συμφωνία με τη Γαλλία. Γι’ αυτό εξετάζεται η διεξαγωγή διαπραγματεύσεων μεταξύ Βουλγαρίας και Γαλλίας αλλά και με άλλες χώρες για υπογραφή συμφωνίας για την πιθανή επεξεργασία των εξαντλημένων πυρηνικών αποβλήτων από την προηγούμενη και τη μελλοντική λειτουργία του αντιδραστήρα WWER-1000 για την περίοδο 2024-2029. Και παρόλο που η ευρωπαϊκή οδηγία 2011/70/ΕΥΡΑΤΟΜ επιβάλλει σε κάθε χώρα να φροντίσει για τα δικά της πυρηνικά απόβλητα, στη ΣΜΠΕ αναφέρεται σε πολλά σημεία η μεταφορά και η «μακροχρόνια αποθήκευση και επεξεργασία σε άλλες χώρες». Δεν αναφέρει ποιες θα είναι αυτές οι τρίτες χώρες ούτε από ποιες χώρες θα διέρχονται τα πυρηνικά απόβλητα κατά τη μεταφορά τους, ούτε πού θα αποθηκευτούν μετά την επιστροφή τους από τη Γαλλία.
Στη Γαλλία αναλαμβάνει η Framatome, θυγατρική του γαλλικού κολοσσού Électricité de France SA (EDF), που έχει υπογράψει τραπεζικά δάνεια συνολικού ύψους 5,8 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση της παράτασης ζωής των πυρηνικών της Γαλλίας, αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή ταξινόμηση, που ψήφισε τον Ιούλιο του 2022 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πρόκειται για «πράσινο ξέπλυμα» των πυρηνικών, που τα εντάσσουν στις «πράσινες» μορφές ενέργειας μαζί με το ορυκτό αέριο, ως υποτιθέμενες «εναλλακτικές λύσεις» για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Η Ελλάδα φλερτάρει με τα πυρηνικά εργοστάσια και τα απόβλητα και δεν ακολουθεί το υπόδειγμα της Γερμανίας, όπου πέρυσι έκλεισαν τα τελευταία πυρηνικά εργοστάσια μετά από δεκαετίες αγώνων των Πράσινων. Και αντί να προβάλλει το αίτημα για Βαλκάνια και Μεσόγειο χωρίς πυρηνικά, με πολιτικές για ένα ασφαλέστερο, ειρηνικό και καθαρότερο μέλλον, συζητά ακόμη και με τον Ερντογάν, ο οποίος πρότεινε να πουλήσει στην Ελλάδα ηλεκτρική ενέργεια από τους πυρηνικούς σταθμούς της Τουρκίας και μάλιστα αυτόν που θα κατασκευάσει στην Ανατολική Θράκη. Η κυβέρνηση δεν ασχολήθηκε ούτε πριν ούτε μετά την ολοκλήρωση του πυρηνικού σταθμού στο Ακουγιού, απέναντι από την Κύπρο, σε έντονα σεισμογενή περιοχή.
Η κυβέρνηση, παρά τις βαρύγδουπες δηλώσεις περί στροφής και επιτυχιών στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, φαίνεται πως ακολουθεί την πεπατημένη της εξάρτησης από την πυρηνική ενέργεια και αυτό γίνεται στο ημίφως. Το θέμα είναι άκρως σοβαρό, γνωστού όντος ότι δεν γνωρίζουν σύνορα οι επιπτώσεις πυρηνικών ατυχημάτων ή και αστοχιών στη διαχείριση πυρηνικών αποβλήτων. Διαφαίνεται ότι καταβάλλεται προσπάθεια να αποσπαστεί η σύμφωνη γνώμη των Περιφερειών μακριά από τη δημοσιότητα και κατά ένα γενικό και ασαφή τρόπο.
Επειδή με τα πυρηνικά δεν παίζουμε και κανείς δεν δικαιούται να «δέσει» τη χώρα σε επικίνδυνες επιλογές, οι Πράσινοι – Οικολογία:

• Διεκδικούν Ανοιχτά Δεδομένα και πλήρη διαφάνεια στη δημόσια διοίκηση.
• Δεν αποδέχονται τη διέλευση ούτε την αποθήκευση και τη διαχείριση πυρηνικών αποβλήτων στην Ελλάδα.
• Ζητούν να μάθουν τι μέτρα έχει εξασφαλίσει η κυβέρνηση για την προστασία των κατοίκων και του περιβάλλοντος από τους κινδύνους που σχετίζονται με τις παραπάνω δραστηριότητες (π.χ. σε περίπτωση ατυχήματος).
• Ζητούν να μάθουν τι σχέση έχουν τα πυρηνικά απόβλητα με την κατασκευή στην Τανάγρα μονάδας Ταφής Βιομηχανιών Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΧΥΤΒΕΑ), σύμφωνα με ανακοίνωση των Πράσινων – Οικολογία.