Η κοινωνία βάζει όλο και ψηλά τον πήχη για το πολιτικό προσωπικό. Το βλέπουμε καθημερινά σε κεντρικό επίπεδο, όπου η κυβέρνηση, αναμετράται με τα τεράστια προβλήματα και τις προσδοκίες που η ίδια έχει καλλιεργήσει. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και στο επίπεδο της Αυτοδιοίκησης. Το αίτημα της κοινωνίας για αποτελεσματικούς τοπικούς άρχοντες αναγκάζει τα κόμματα να αναδείξουν επαρκείς υποψηφίους, ενόψει των εκλογών του Οκτωβρίου.

Έχουν το θάρρος να το κάνουν; Nα βγάλουν στον αφρό ικανά πρόσωπα, ακόμη και αν δεν κουβαλούν βαριά ονόματα; Και να κοιτάξουν κατάματα την πραγματικότητα αντί να κρύψουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί; Αλήθεια πόσοι Δήμαρχοι και Περιφερειάρχες στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων την τελευταία τετραετία; Ποιοι διαθέτουν πλάνο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, πόσοι έκαναν την κρίση ευκαιρία και αξιοποίησαν τα ευρωπαϊκά κονδύλια για ουσιαστικά έργα αντί για κολονάκια;

Το διακύβευμα αυτών των εκλογών είναι να επιλέξουμε αυτούς που «κάνουν για τη δουλειά», όχι ανευθυνοευπεύθυνους που εξυπηρετούν τοπικά δίκτυα συμφερόντων. Από αυτούς έχει καεί η γούνα μας.

Αυτή, η χρόνια παθογένεια της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι το ένα πρόβλημα των επικείμενων εκλογών. Το δεύτερο συνδέεται με την αδιαφορία των πολιτών για αυτές.

Σε ένα επαρκές δείγμα ερευνών ενόψει των αυτοδιοικητικών του Οκτωβρίου, μεγάλο τμήμα τοπικών κοινωνιών δεν γνωρίζει καν ποιοι είναι οι υποψήφιοι, χωρίς να υπολογίζουμε τους αναποφάσιστους ή εκείνους που κρατούν παραδοσιακά απόσταση από τις διεργασίες. Οι εκλογές του Οκτωβρίου ίσως καταγράψουν ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά ποσοστά αποχής του θεσμού ακόμη και σε Δήμους ή Περιφέρειες με βαρύ όνομα. Και αν αυτό αποφευχθεί, θα οφείλεται στον μεγάλο αριθμό υποψηφίων Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβούλων που θα λειτουργήσουν στην κατεύθυνση αύξησης της συμμετοχής τουλάχιστον στον πρώτο γύρο, όπου θα κρίνεται ο σταυρός.

Η μία εξήγηση συνδέεται με την κούραση της εκλογικής βάσης από τις αλλεπάλληλες εκλογικές διαδικασίες του Μαΐου και του Ιουνίου. Και φυσικά με την εσφαλμένη ακόμη αντίληψη στην Ελλάδα να βλέπουμε τις αυτοδιοικητικές με κομματικά γυαλιά, λες και ο αριστερός δήμαρχος αντιμετωπίζει καλύτερα τις παρανομίες με τις ξαπλώστρες απ’ ότι ένας δεξιός και αντιστρόφως.  Οπωσδήποτε δε, η αδυναμία κομμάτων να βρουν τους υποψήφιους που θα στηρίξουν, λειτουργεί αρνητικά.

Σχετικά πάντως υψηλότερο βαθμό ετοιμότητας δείχνει η ΝΔ, χωρίς να λείπουν οι διασπάσεις δυνάμεων, οι Περιφέρειες και οι Δήμοι όπου κατεβαίνουν δύο ή και τρεις υποψήφιοι. Ανακοίνωσε εγκαίρως υποψηφίους για τις Περιφέρειες και σειρά Δήμων, έχουν καταρτιστεί ψηφοδέλτια και φαίνεται να βρίσκεται σε θέση μάχης. Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνει πρωτοφανή δυσκολία, δυσκινησία και απουσία στόχευσης, ενώ το ΠΑΣΟΚ στερείται της κινητικότητας που είχε παλαιότερα σε ένα προνομιακό χώρο για το ίδιο, ακόμη και στα πιο δύσκολα χρόνια.

Έτσι, οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν κυριαρχία των υποψηφίων που στηρίζει σε κομβικές Περιφέρειες και βασικούς Δήμους. Στην Περιφέρεια Αττικής ο Ν. Χαρδαλιάς έχει προβάδισμα με όπλα τη δύναμη της Ν.Δ, τη μη κάθοδο άλλου υποψηφίου από τον κομματικό χώρο, αλλά και την υψηλή δημοφιλία που διαθέτει ως πολιτικός που εργάζεται σκληρά και έχει μετρηθεί σε έρευνες τα τελευταία χρόνια. Οι Γ. Ιωακειμίδης και Γ. Σγουρός φαίνεται να έχουν «ταβάνι».

Ο πρώτος λόγω κατάστασης του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και της μη υψηλής αναγνωρισιμότητάς του αν και είναι χρόνια αυτοδιοικητικός και ο δεύτερος λόγω χαμηλών επιδόσεων του ΠΑΣΟΚ στο Λεκανοπέδιο αν και φαίνεται να έχει καταφέρει να κρατήσει ένα σκληρό πυρήνα της τάξης του 12%-14%. Στην πορεία θα φανεί η εξέλιξη, αν ο Ν. Χαρδαλιάς μπορεί να κάνει άλμα εκλογής από τον πρώτο γύρο ή θα πάει σε ένα δεύτερο, όπου κανείς δεν μπορεί αυτή την στιγμή να είναι σίγουρος για οτιδήποτε.

Σε σειρά Περιφερειών, όλα δείχνουν (έχει φανεί και σε έρευνες ) ότι οι υποψηφιότητες που στηρίζει η Ν.Δ οδεύουν σε εκλογή από τον πρώτο γύρο. Πιο χαρακτηριστικές, οι περιπτώσεις της Κ. Μακεδονίας, της Θεσσαλίας, της Κρήτης και του Νοτίου Αιγαίου, όπου οι υποψηφιότητες των Απόστολου Τζιτζικώστα, Κώστα Αγοραστού, Σταύρου Αρναουτάκη, Γιώργου Χατζημάρκου είναι πολύ ισχυρές και διαθέτουν μεγάλη αποδοχή.

Στην Αθήνα, ο Κ. Μπακογιάννης είναι το φαβορί έχοντας παρουσιάσει ήδη ψηφοδέλτιο 350 υποψηφίων, χωρίς βέβαια να έχει μετρηθεί η δυναμική των Κ. Ζαχαριάδη και Χ. Δούκα, αφού οι υποψηφιότητές τους ανακοινώθηκαν πριν λίγες μέρες. Η υποψηφιότητα επίσης Κασιδιάρη ίσως προσδώσει νέα στοιχεία στην αντιπαράθεση. Στον Πειραιά, η στήριξη Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και η ευρύτερη αποδοχή του Γ. Μώραλη δείχνουν επανεκλογή του.

Στη Θεσσαλονίκη, ωστόσο, η υποψηφιότητα του Κώστα Ζέρβα συναντά προβλήματα. Σε έρευνες του Ιουλίου είχε καταγραφεί χαμηλή αποδοχή του έργου του και ως προς τη βούληση επανεκλογής του και την πρόθεση ψήφου. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ως επικρατέστερο σενάριο ένα ανοιχτό δεύτερο γύρο του Κ. Ζέρβα και του Σ. Αγγελούδη που κατεβαίνει ανεξάρτητος και συγκεντρώνει δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και της Ν.Δ. Η υποψηφιότητα του Σ. Πέγκα υστερεί και μένει να φανεί κατά πόσο θα λειτουργήσει θετικά για αυτόν η στήριξη του ΣΥΡΙΖΑ ή όχι.

Τούτων λεχθέντων, ενώ τέσσερα χρόνια πριν, παραμονές των αυτοδιοικητικών του Μαΐου του 2019, κυριαρχούσε ένα μεγάλο ρεύμα ανατροπής της τότε κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και αυτό τους προσέδωσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σήμερα η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική.

Οι εκλογές στην αυτοδιοίκηση πραγματοποιούνται τρεις μόλις μήνες μετά τις εθνικές όπου η κυριαρχία της Ν.Δ και του Κυριάκου Μητσοτάκη δυνάμωσε, την ώρα που ο ΣΥΡΙΖΑ συνετρίβη, το ΠΑΣΟΚ είχε μια μικρή άνοδο, ενώ μια σειρά νέα κόμματα εμφανίστηκαν. Το αποτέλεσμα έχει επισκιάσει την μάχη της αυτοδιοίκησης. Ταυτόχρονα η πορεία από τον Σεπτέμβριο του 2022 μέχρι και τις κάλπες του Ιουλίου δεν επέτρεψε να κυριαρχήσουν οι διεργασίες σε περιφέρειες και δήμους.

Το 2019, ένα δεκάμηνο πριν τις εκλογές, είχε ήδη διαμορφωθεί ένα αυξημένο ενδιαφέρον, πολιτικό και αυτοδιοικητικό, μια μάχη συνδυασμών, μια αντιπαράθεση προγραμμάτων. Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν συμβαίνει σήμερα. Ασφαλώς και από τις αρχές Σεπτεμβρίου η αντιπαράθεση θα «ζεσταθεί», μόνο που αυτό θα αφορά σε ένα σύντομο διάστημα μέχρι το πρώτο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου, αφού ο Αύγουστος που μεσολαβεί είναι μήνας «νεκρός».

Στο συμβολικό κομματικό και πολιτικό επίπεδο όλα θα παιχτούν στις δεκατρείς Περιφέρειες και σε λίγους μεγάλους Δήμους. Εκεί θα εστιαστεί το ενδιαφέρον των κομματικών επιτελείων και από τα αποτελέσματα σ΄ αυτά τα κομμάτια του παζλ, θα υπάρξουν και τα όποια συνολικά συμπεράσματα. Ωστόσο, στη χώρα υπάρχουν 332 Δήμοι από τους οποίους οι μισοί περίπου έχουν πληθυσμό κάτω από 20.000 δημότες και σ΄ αυτούς όπως και στους περισσότερους, δύσκολα πρυτανεύουν στενά κομματικά κριτήρια. Στους μικρούς αυτούς δήμους, όπως και στους μεγάλους, το ενδιαφέρον της κοινωνίας δύο μήνες πριν τις εκλογές είναι από εξαιρετικά περιορισμένο έως ανύπαρκτο.

Κι όμως ψηφίζουμε για Περιφερειάρχες και Δημάρχους για πέντε χρόνια, σε μια κρίσιμη περίοδο για την αλλαγή εικόνας της χώρας, όπου είναι απαραίτητο να αναδειχθούν άνθρωποι, ικανοί «να κάνουν την δουλειά».

Η αυτοδιοίκηση παρά τη διαρκή γκρίνια των εκπροσώπων της και τη μόνιμη επωδό ότι είναι «ριγμένη» από το κεντρικό κράτος διαθέτει και πόρους, χρηματοδοτικο – οικονομικά εργαλεία και αρμοδιότητες. Ασφαλώς και πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη για την ενδυνάμωση του θεσμού, ωστόσο υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες για όσους διαθέτουν σχέδιο, αποτελεσματικότητα, όραμα, ικανότητα.

Άνθρωποι που να μπορούν να εγγυηθούν πρωτοβουλίες για ανάπτυξη, αποτελεσματική πολιτική προστασία, ανάπτυξη του πρασίνου στην εποχή της κλιματικής κρίσης, ψηφιοποίηση των δήμων τους για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών τους, καθαριότητα και τρόπους διαχείρισης των απορριμμάτων, συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Όπως υπάρχουν ήδη Δήμαρχοι και Περιφερειάρχες που διαφέρουν από τους υπόλοιπους. Στις έρευνες που γίνονται αυτό το διάστημα, αλλού η ικανοποίηση από το έργο που έχει παραχθεί κινείται στα επίπεδα του 25%-30% και αλλού στα επίπεδα του 60%-70%. Δεν είναι όλοι ίδιοι και τα πρότυπα ξεχωρίζουν. Η ευθύνη των πολιτών είναι μεγάλη στο τι θα επιλέξουν και με τι κριτήρια. Ας μην κλοτσήσουμε την ευκαιρία, να μην επιλέξουμε τους εκλεκτούς κομματικών φατριών και τους αρμοδιο-αναρμόδιους. Οι εκλογές του Οκτωβρίου φέρνουν ξανά τις τοπικές κοινωνίες προ των ευθυνών τους.

* Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι Διευθυντής Ερευνών της Opinion Poll