“Είμαι Άνθρωπος Όχι Σκουπίδι” μια φράση που βλέπουμε όχι μόνο σε κάθε γωνιά της Θεσσαλονίκης, αλλά σε 28 ακόμη πόλεις. Μια αφίσα επαυξημένης πραγματικότητας κολλημένη σε αμέτρητους κάδους, που προκαλεί τους περαστικούς να την σκανάρουν και να εισέλθουν στον κόσμο της καλλιτέχνιδος Ελλάδας Στασινόγλου.

Η Ελλάδα Στασινόγλου μίλησε στη Σοφία Βαφειάδου και την πρωινή ενημερωτική εκπομπή της ΔΙΟΝ Τηλεόρασης. Δείτε το βίντεο ΕΔΩ.

Από που γεννήθηκε η ιδέα της αφίσας;

Aπό τις πρώτες κιόλας εβδομάδες που βρέθηκα στην Ελλάδα μου έκαναν τρομερή εντύπωση ο ρατσισμός των ντόπιων αλλά και η σχέση αγάπης-μίσους με τον δημόσιο χώρο και την πόλη. Αν και στον Καναδά όπου μεγάλωσα υπήρχε έντονα το στοιχείο της ξενοφοβίας, εδώ στην Ελλάδα το έχουμε τερματίσει. Κάτι τελείως παράδοξο, καθώς εδώ δεν πρόκειται για ένα νέο κόσμο όπου οι παλιοί βλέπουν με μισό μάτι τους καινούργιους, αλλά για έναν τόπο με πλούσιο ιστορικό στη προσφυγιά. Σκέφτηκα ότι η αφίσα είναι το καλύτερο μέσο για να μιλήσω για αυτό. Στη χώρα του φανατισμού, όπου όλες και όλοι νομίζουμε ότι τα ξέρουμε όλα και αντί να σωπαίνουμε για να ακούσουμε, εμείς δυναμώνουμε τη φωνή μας, σε αυτή τη χώρα της υποκρισίας λοιπόν, σκέφτηκα ότι μια ταπεινή εικόνα/μήνυμα που με το καλημέρα θα “σου πετάει στα μούτρα τα κακώς κείμενα της πραγματικότητας που ζούμε”, θα είχε ενδιαφέρον. Αυτός ο καθρέφτης όμως να μην είναι ένα ακόμα πυροτέχνημα της μιας σεζόν αλλά να έχει διάρκεια. Με ένα μαγικό τρόπο να εμφανίζεται μπροστά σου, όπου και να βρίσκεσαι, και να σου λέει μια ιστορία με συνέχεια. Το κινητό τηλέφωνο, το χαρτί και η επαυξημένη πραγματικότητα (augmented reality) είναι τα εργαλεία που μου προσφέρουν αυτή τη δυνατότητα. Ψάχνοντας τον τρόπο για να μιλήσω για τους πρόσφυγες και να καταγγείλω το γεγονός ότι τους αντιμετωπίζουμε ως ανθρώπους/σκιές και ως ανθρώπους/σκουπίδια έπεσα πάνω στην ιδέα με τους κάδους ως την ιδανική επιφάνεια αφισοκόλλησης. Αυτό σκέφτηκα είναι μια καλή αλληγορία που δένει με το σουρεάλ ύφος της ελληνικής πόλης αλλά και της τέχνης γενικότερα. Το θέμα μου φυσικά είναι τα ανήλικα παιδιά, τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, τα αιωνίως πρώτα θύματα κάθε ανθρωπιστικής κρίσης. Τα παιδιά που πέφτουν καθημερινά θύματα μιας σκληρής ζωής, που παλεύουν  στο περιθώριο, αντιμέτωπα με τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Κι ενώ αυτά τα παιδιά είναι το μέλλον μας, εμείς τα αντιμετωπίζουμε ως πολίτες β κατηγορίας, τρέχοντας έτσι προς την αυτοκαταστροφή μας.

Είναι κάτι που δεν βλέπουμε συχνά στη χώρα, είχατε κάποια επιρροή από κάποιο έργο;

Είναι κάτι που είδα πολύ συχνά να γίνεται στην πόλη που μεγάλωσα, στο Μόντρεαλ του Καναδά και ειδικότερα στις φτωχές γειτονιές. Εκεί η πόλη χρησιμοποιείται ως ένας ατέλειωτος καμβάς όπου πάνω του προβάλλεται ένα παζλ ανθρώπινων ιστοριών από όλο το πολυπολιτισμικό φάσμα της τοπικής κοινωνίας. Αγαπώ πολύ την αρχιτεκτονική και νομίζω ότι οι πόλεις μας πρέπει να ξανασχεδιαστούν από την αρχή. Με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνουν στην εξωτερίκευση των ανθρωπίνων σχέσεων. Αυτό είναι το περίεργο με την Ελλάδα: έχουμε ένα τόσο υπέροχο φως και παρόλα αυτά ζούμε με μοναχικό τρόπο. Μου αρέσει πολύ η τεχνολογία και προσπαθώ να παρακολουθώ τις εξελίξεις
της. Με ενδιαφέρει η τεχνολογία που υπηρετεί τον άνθρωπο. Μου αρέσει η τέχνη που έχει ένα κοινωνικό μήνυμα χωρίς όμως να δίνει μαθήματα. Παρακολουθώ κινηματογράφο και διαβάζω κόμικς αλλά πάνω απ΄ όλα απολαμβάνω την τέχνη στον δρόμο που συναντώ καθημερινά. Λατρεύω το χιούμορ και την ευρηματικότητα των ανώνυμων καλλιτεχνών δρόμου που φτιάχνουν εφήμερα, αλλά δυνατά σε μήνυμα, έργα τα οποία ο θεατής μπορεί να αγγίξει, να αλλάξει, να καταστρέψει.
Προσπαθώ να μιμηθώ καλλιτέχνες που φτιάχνουν συμμετοχικά έργα, συμμετοχικά με την καθολική έννοια. H αφίσα μου λειτουργεί σαν μια βιντεοεγκατάσταση η οποία ζωντανεύει όταν το θελήσει ο θεατής και όχι το αντίστροφο. Θέλω η αφίσα μου να μην είναι απλά ένα επικοινωνιακό γεγονός, αλλά να πυροδοτεί δρώμενα. Δεν με ενδιαφέρουν οι περαστικοί που κυνηγάνε το εφήμερο και τελικά χάνουν την ουσία, όταν δηλαδή κοιτάνε χωρίς να βλέπουν. Με τέτοια “ζόμπι” είναι γεμάτα τα μουσεία και τα ιδρύματα.

Ποια είναι η διαδικασία προπαραγωγής και παραγωγής των έργων σας;

Αρχικά σχεδίαζα να βγάλω συνολικά 4 επεισόδια. Όμως όσο περισσότερες αφίσες κόλλαγα, τόσο πιο πολύ το απολάμβανα. Η μεγάλη ανταπόκριση του κόσμου (τις πρώτες ημέρες 700 άτομα σκάναραν καθημερινά) και τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα, με έπεισαν ότι το λιγότερο που μπορώ να κάνω είναι να συνεχίσω. Περπατώντας έχω πολύ χρόνο να σκεφτώ. Έτσι συλλαμβάνω τις βασικές ιδέες και τις βάζω σε μια λογική σειρά. Γυρνάω σπίτι και αμέσως γράφω κάτω ότι είδα και άκουσα και σχεδιάζω πολύ γρήγορα τις βασικές εικόνες. Νοιώθω σαν να ραπάρω την καθημερινότητα της Αθήνας.  Αλλά δεν θέλω να κάνω ένα ακόμα ντοκιμαντέρ πόλης για τον βιαστικό περαστικό και την μικρή οθόνη του τηλεφώνου. Ούτε ένα έργο που να εργαλειοποιεί ή να τους ηρωοποιεί τους πρόσφυγες. Δεν τους βγάζω στη γύρα ως θέαμα.

Προτιμώ να μιλήσω για την καθημερινότητα των ανθρώπων αυτών. Για θέματα όπως η φιλιά, η αγάπη και ο έρωτας, η νοσταλγία της πατρίδας, η χαρά της ανακάλυψης, η ομορφιά της ανταλλαγής, αλλά και το βάρος της ανοχής, τη θλίψη της αδράνειας, τη βία της περιφρόνησης, την ματαιότητα και την απώλεια. Όταν στη συνέχεια ξεκινάω να στήνω τις σκηνές στον υπολογιστή, προσπαθώ  να εστιάσω στα πρόσωπα και στα συναισθήματα, να φτιάξω με απλά μέσα πραγματικούς ανθρώπους κι όχι στερεότυπα.
Πολύ ενδιαφέρον βρίσκω το τρόπο δεσίματος της διάστασης της επαυξημένης πραγματικότητας (ΕΠ) με την γραμμική διάσταση της ταινίας. Μέσω ΕΠ μπορώ να επιλέξω, να απομονώσω και να «εξάγω» στοιχεία από την κινούμενη εικόνα προς το χώρο του θεατή. Να μετατρέψω δηλαδή την κινηματογραφική εμπειρία σε τρισδιάστατη εμπειρία. Χωρίς όμως να φαίνεται σαν ένα διακοσμητικό τρικ. Για παράδειγμα, στο 6ο επεισόδιο, ένας ελεύθερος σκοπευτής πυροβολεί τον πατέρα της Ιζάρ. Αλλά από την κάνη του που είναι στραμμένη προς εμάς (τον φακό) αντί για σφαίρα, ένα σμήνος μαύρων πουλιών ορμά κυριολεκτικά έξω από τον κάδο. Μετατρέπω τον κάδο σε «κάδρο» συνάντησης εικονικότητας και πραγματικότητας. Ίσως έχουμε να κάνουμε με τον κινηματογράφο του μέλλοντος….

Ποιος είναι ο στόχος της εφαρμογής;

Στόχος μου είναι να αλλάξω όσο μπορώ τον κόσμο και τον εαυτόν μου προς το καλύτερο. Αλλά και να δείξω ότι υπάρχουν διάφοροι τρόποι, πέρα από τα κατεστημένα, για να κάνεις τέχνη δρόμου και πως να την επικοινωνήσεις. Συγχρόνως, πέρα από το να συμβάλω στην αλλαγή νοοτροπίας και αντίληψης, με ενδιαφέρει να πειραματιστώ και με τις μαγικές δυνατότητες του νέου εργαλείου της επαυξημένης πραγματικότητας. Τώρα με τα κινητά στο χέρι μπορούμε να δούμε τρισδιάστατο κινηματογράφο και εκτός αίθουσας ή καναπέ. Είμαι σίγουρη ο γέρο Έντισον και ο Μελιές, αν ζούσαν, θα έτριβαν τα χέρια τους.

Έχουμε δει διαφορετικά επεισόδια. Επνέεστε από την επικαιρότητα;

Αφιερώνω πάρα πολύ χρόνο στο γράψιμο του σεναρίου. Το συζητάω πολύ με τους δικούς μου και με φίλους. Κολλώντας αφίσες ρωτάω για σχόλια. Ευτυχώς ο κόσμος είναι ομιλητικός. Πολλες/οί χαίρονται να συζητάνε πάνω στο δρόμο, σαν να βγάζουν το άχτι τους.  Τα συναισθήματα και οι απόψεις
είναι ανάμεικτες. Επίσης παρακολουθώ πολύ την επικαιρότητα:  τράφικινγκ, μαστροπεία, μπούλινγκ, παιδική δουλεία, πρόβλημα στέγασης, σεξουαλική εκμετάλλευση, υπερβολική αστυνόμευση, φτωχή σχολική εκπαίδευση, ναρκωτικά, αλλά και επιτυχίες των μπίζνεσμαν μεταναστών, αυτοργάνωση εθνικών κοινοτήτων, ενσωμάτωση και πολιτισμική ανταλλαγή, κτλ. Η ιστορία που διηγούμαι μέσα από τα επεισόδια δεν ακολουθεί μια γραμμική τροχιά. Το πάω όπως και η ζωή στην πόλη. Γιατί τελικά πρωταγωνιστής σε όλες αυτές τι μικρές ιστορίες που διηγούμαι είναι η ίδια η πόλη.

Ποιος ο ρόλος της χρονιάς 2021 στην υλοποίηση της ιδέας;

Όταν ήρθα στην Αθήνα έπαιζαν πολύ τα «200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση». Για το σκοπό αυτό έφτιαξα μια εφαρμογή app για κινητά. Μια σάτιρα της ελληνικής πραγματικότητας όπως την είδα εγώ, με τη χρήση χωρικής Επαυξημένης Πραγματικότητας. Η εφαρμογή λέγεται Stasis Hellas και είναι διαθέσιμη σε Google Play και Apple Store. Το 2022, μια άλλη πολύ σημαντική χρονιά λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής, έβαλα μπροστά την επαυξημένη αφίσα ΕΙΜΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΟΧΙ ΣΚΟΥΠΙΔΙ ως ένας μικρός φόρος τιμής στα τότε θλιβερά γεγονότα αλλά και μια ευκαιρία να δημιουργήσω μια γέφυρα μεταξύ της τότε ανθρωπιστικής κρίσης και του σήμερα. Ένα χρέος μου, καθότι από τη μεριά του βιολογικού μου πατέρα κατάγομαι από οικογένεια Ελλήνων από την Κωνσταντινόπουλη.

Η πατριαρχική οικογένεια και η γυναίκα, ένα ξεχωριστό επεισόδιο;

Στις μονόλεπτες ταινίες μου που εμφανίζονται πάνω στην αφίσα μιλάω για έναν κόσμο σχεδόν αποκλειστικά, από και με γυναίκες. Φυσικά υπάρχει και η πατριαρχική φιγούρα και είναι γυναίκα-  πρόκειται για τη διακινήτρια της ιστορίας μας. Μια μυστηριώδης φιγούρα εμπνευσμένη από ένα χαρακτήρα που βρήκα σε ένα ερωτικό κόμικ του Γκουίντο Κρεπάξ. Η ηρωίδα αυτή οδηγεί ένα κόκκινο τρίκυκλο και διακινεί πρόσφυγες στα σύνορα και στις καταλήψεις, φυγαδεύει παιδιά από το σχολείο προκειμένου να τα εκμεταλλευτεί, αλλά και τα συνοδεύει στο γραφείο μετανάστευσης και μοιράζεται μαζί τους τις χαρές τους. Μια διφορούμενη φιγούρα η οποία δεν είναι εύκολο να αγαπήσεις αλλά ούτε και να μισήσεις. Πουθενά δεν υπάρχει η έννοια της οικογένειας. Όλες/οι οι χαρακτήρες μου ζούνε μοναχικά σε έναν γυάλινο κόσμο όπου στον ορίζοντα διαγράφονται σαν φαλλοί οι κατασκευαστικοί γερανοί, ενώ γκρεμίζονται σπίτια για να κτιστούν πολυκατοικίες. Έξω από αυτή τη γυάλα της real estate ανάπτυξης υπάρχουν οι άνδρες. Πάντα σκιώδεις και απρόσιτοι αντιπροσωπεύουν μια ανδροκρατούμενη κοινωνία σε αποσύνθεση:  γραφειοκράτες που χρηματίζονται κάτω από το τραπέζι, ιδιοκτήτες που διαχειρίζονται αυθαίρετα τη γη με την προστασία του νόμου, οικογενειάρχες που είναι φανατικά θρησκευόμενοι, παρίες της ζωής που χλευάζουν ως παρωχημένη την αριστερή ιδεολογία.  Σε αυτή τη
τοιχογραφία της διαχρονικής σαπίλας και κάτω από ένα αφηρημένο πατριαρχικό πέπλο οι μικρές πρωταγωνίστριές μου, η Χάγια και η Ιζάρ, μαθαίνουν να ελίσσονται και να επιβιώνουν στηριζόμενη η μια στην άλλη. Στην αφίσα εμφανίζεται η σκιά της Χάγιας με φουσκωμένα αισθησιακά χείλια.  Πολλές/οι βιάστηκαν να το παραρμηνεύσουν ως μια εκδοχή του ΒLACK FACE. Λάθος, αν και απολύτως αναμενόμενο. Στόχος μου είναι να προκαλέσω τον δημόσιο λόγο βάζοντας τον έλληνα θεατή απέναντι σε μια στερεοτυπική εικόνα με την οποία μεγάλωσε και τώρα προσπαθεί να αποβάλει. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι δεν είναι τόσο εύκολο αν πρώτα δεν ψάξεις ο ίδιος βαθιά μέσα σου.

Μια δραματουργία σε πολλές πράξεις;

Με την έξαρση του φασισμού και τη συνεχή ροή των προσφύγων στη χώρα μας, δυστυχώς, το μέλλον διαγράφεται ζοφερό. Δεν μπορώ να σταματήσω τώρα. Θα βγάζω επεισόδια και θα συνεχίσω να κολλάω αφίσες για όσο αντέξω. Νοιώθω ότι έτσι απαντάω σε μια μεγάλη ανάγκη. Με αυτό τον δημοκρατικό τρόπο  μπορώ να μιλήσω άμεσα και εις βάθος για σύνθετα θέματα. Η ίδια η πόλη είναι μια δραματουργία σε πολλές πράξεις. Είναι κάτι μαγικό αυτό που συμβαίνει εκεί έξω.  Περαστικοί σταματούν και σκανάρουν τις αφίσες όλες τις ώρες της ημέρας με τον δικό τους τρόπο και ρυθμό. Άλλες/οι τις σκίζουν ή τις βανδαλίζουν. Και φυσικά υπάρχουν και όσες/οι βλέπουν τις αφίσες αλλά δεν τις σκανάρουν. Οι πάντες όμως πια διαισθανόμαστε ότι κάτι συμβαίνει με τους κάδους. Το έργο μου βγάζει σιγά-σιγά ρίζες.

Τι διαδραματίζεται στο νέο σας επεισόδιο;

Στο 6ο επεισόδιο, που προβάλλεται τώρα πάνω σε όλες τις αφίσες που παραμένουν εκεί έξω αλλά και σε αυτές που κολλάμε εκ νέου, (επόμενο νέο επεισόδιο 1 Σεπτεμβρίου) ταξιδεύουμε στο παρελθόν για να ακολουθήσουμε την Ιζάρ στο ταξίδι της από τη Συρία μέχρι τη χώρα μας. Η Ιζάρ, ορφανή από μητέρα, περιφέρεται μαζί με τον πατέρα της στην εμπόλεμη Συρία αναζητώντας τρόπο διαφυγής. Κι ενώ χάνει τον πατέρα της από σφαίρα ελεύθερου σκοπευτή η Ιζάρ φτάνει στα ελληνικά σύνορα και πέφτει θύμα
διακινητών. Το θέμα μου είναι η φύση του πολέμου. Διάβασα κάπου ότι η τεχνολογία του θεάματος (ειδικά ο κινηματογράφος) και ο πόλεμος είχαν πάντα «καλές» σχέσεις. Προσέγγισα το εμπόλεμο τοπίο ως στρατόπεδο όπου οι ανθρώπινες ψυχές δολοφονούνται ατιμωρητί. Όταν ο θύτης δεν συναντά ποτέ το θύμα του δια ζώσης, αλλά μόνο ως εικόνα και θέαμα μέσα από την διόπτρα του όπλου
του. Νομίζω ότι ακριβώς αυτό ζούμε σήμερα παντού με τον πόλεμο των big data και μέσω του ChatGPT.

Αφισοκόλληση και περιβάλλον; Σας έχουν κάνει ποτέ παρατήρηση για τις τοποθετήσεις των αφισών σας;

Συνέχεια δέχομαι παρατηρήσεις για την αφισοκόλληση αλλά και για το περιεχόμενο της αφίσας. Δεν δίνω σημασία. Η αφίσα μου είναι μια κραυγή χωρίς καμία εμπορεύσιμη ή ανταλλάξιμη αξία. Δεν διαφημίζει κάτι. Είναι η ίδια ένα αυθύπαρκτο λαϊκό έργο, ανασαίνει με το δικό της ρυθμό ενώ ζει
και εξελίσσεται με το πέρασμα του χρόνου. Όσο για το περιβάλλον και τη δήθεν ευαισθησία μας, αυτό μπορεί να περιμένει. Εδώ πνιγόμαστε…

Ευχαριστούμε πολύ την κ. Στασινόγλου για το χρόνο.

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για την καλλιτεχνική δράση στην σελίδα stasishellas.gr

Επιμέλεια: Σοφία Βαφειάδου