Ουκρανία: Έναν χρόνο μετά την πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή, τα δικαιώματα των θυμάτων πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο όλων των προσπαθειών απονομής δικαιοσύνης 

Η διεθνής κοινότητα πρέπει να αναπτύξει ένα ισχυρό σχέδιο για να ανταποκριθεί στα αιτήματα των θυμάτων της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία για δικαιοσύνη.

Η διεθνής κοινότητα πρέπει να αναπτύξει ένα ισχυρό σχέδιο για να διασφαλίσει δικαιοσύνη για τα θύματα του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, δήλωσε σήμερα η Διεθνής Αμνηστία, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους από την εισβολή.

Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις εξαπέλυσαν μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, μια κίνηση που η Διεθνής Αμνηστία χαρακτήρισε «πράξη επίθεσης και καταστροφής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Έκτοτε, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου και άλλες παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων εξωδικαστικών εκτελέσεων, θανατηφόρων χτυπημάτων σε μη στρατιωτικές υποδομές και χώρους καταφυγής, απελάσεων και βίαιων μετακινήσεων αμάχων και παράνομων φόνων που διαπράχθηκαν σε τεράστια κλίμακα μέσω βομβαρδισμών πόλεων.

Ενώ η εισβολή συνεχίζεται, και η πλήρης έκταση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στην Ουκρανία παραμένει άγνωστη, τα αιτήματα των θυμάτων και των επιζωσών/-ώντων για δικαιοσύνη και τα δικαιώματά τους πρέπει να έχουν προτεραιότητα. Η διεθνής κοινότητα έχει σαφές καθήκον να διασφαλίσει ότι οι υπεύθυνοι για εγκλήματα βάσει του διεθνούς δικαίου γνωρίζουν ότι η λογοδοσία και η δικαιοσύνη θα θριαμβεύσουν έναντι της ατιμωρησίας.

«Καθώς οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις φαίνεται να εντείνουν την επίθεσή τους στην Ουκρανία, η δέσμευση να λογοδοτήσουν όλοι οι δράστες παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των εγκλημάτων πολέμου είναι πιο επείγουσα από ποτέ», δήλωσε η Agnès Callamard, γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

Από την αρχή της σύγκρουσης, η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει εγκλήματα πολέμου, όπως η στοχοποίηση κρίσιμων μη στρατιωτικών υποδομών και ο αποκλεισμός της βοήθειας για τους αμάχους. Οι άμαχοι στις περιοχές που πλήττονται από τις συγκρούσεις είναι εκτεθειμένοι σε συνεχείς επιθέσεις και συχνά αποκομμένοι από νερό, ηλεκτρικό ρεύμα και θέρμανση. Πολλοί άνθρωποι που ζουν στις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές εξακολουθούν να έχουν απόλυτη ανάγκη από ανθρωπιστική βοήθεια ή ιατρική περίθαλψη, αλλά τους αρνούνται το δικαίωμα να ταξιδέψουν στα ελεγχόμενα από την ουκρανική κυβέρνηση εδάφη.

«Ο λαός της Ουκρανίας έχει υποστεί αφάνταστη φρίκη κατά τη διάρκεια αυτού του επιθετικού πολέμου τους τελευταίους 12 μήνες. Ας μιλήσουμε καθαρά: Τα χέρια του Βλαντίμιρ Πούτιν και των ενόπλων δυνάμεών του είναι βαμμένα με αίμα. Οι επιζώσες/-ντες αξίζουν δικαιοσύνης και αποζημιώσεων για όλα όσα υπέστησαν. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να παραμείνει αταλάντευτη ώστε να φτάσει το θέμα μέχρι τέλους και να αποδοθεί δικαιοσύνη. Έναν χρόνο μετά, είναι ολοφάνερο ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα».

Έχουν καταγραφεί δεκάδες χιλιάδες υποθέσεις εγκλημάτων πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των σεξουαλικών εγκλημάτων και των έμφυλων εγκλημάτων, αλλά ο αριθμός των θυμάτων της συνεχιζόμενης σύγκρουσης θα είναι πολύ μεγαλύτερος.

 Δικαιώματα και ανάγκες των θυμάτων   

«Στον απόηχο αυτής της σύγκρουσης, αμέτρητοι άνθρωποι έχουν μετατραπεί σε παράπλευρες απώλειες. Όταν ένας όλμος χτυπάει, δεν σκίζει μονάχα σάρκες, αλλά αφαιρεί βιοποριστικά μέσα, καταστρέφει κρίσιμες υποδομές και αφήνει πολλούς ανθρώπους ανήμπορους να υπάρξουν στα ερείπια της προηγούμενης ζωής τους», δήλωσε η Agnès Callamard.

Η άμεση ανταπόκριση στη σύγκρουση ήταν ενθαρρυντική, περιλαμβανομένης μιας σειράς ερευνών σε διεθνές και εθνικό επίπεδο για εγκλήματα βάσει του διεθνούς δικαίου που διαπράχθηκαν στην Ουκρανία, αλλά η ολοκληρωμένη δικαιοσύνη για την Ουκρανία θα επιτευχθεί μόνο με την παροχή ουσιαστικής δικαιοσύνης και αποζημιώσεων στα θύματα. Αυτό θα καταστεί δυνατό μόνο εάν η διεθνής κοινότητα παράσχει ισχυρή και συνεχή στήριξη στους υφιστάμενους μηχανισμούς απονομής δικαιοσύνης.

Πρέπει επίσης να εξεταστούν νέοι εθνικοί και διεθνείς μηχανισμοί για μια πιο ολοκληρωμένη απονομή δικαιοσύνης, όπως η ευπρόσδεκτη απόφαση του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να συστήσει μια ανεξάρτητη εξεταστική επιτροπή τον Μάρτιο του 2022. Τελικά, αυτά θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη διεθνή αντίδραση της δικαιοσύνης στον τεράστιο αριθμό υποθέσεων εγκλημάτων πολέμου, καθώς και στο έγκλημα της επίθεσης (crime of aggression), το οποίο δεν μπορεί να διερευνηθεί το ίδιο από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο λόγω των περιορισμών της δικαιοδοσίας του.

«Εκτός από τη διασφάλιση της ύπαρξης των κατάλληλων μηχανισμών, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα άτομα που είναι υπεύθυνα για εγκλήματα του διεθνούς δικαίου θα οδηγηθούν στη δικαιοσύνη και θα αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των ασυνείδητων πράξεών τους. Αυτό περιλαμβάνει τη διερεύνηση ανώτερων στρατιωτικών διοικητών και πολιτικών ηγετών για εγκλήματα πολέμου και για το έγκλημα της επίθεσης σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο», δήλωσε η Agnès Callamard.

Το δέσιμο τέτοιων υποθέσεων μπορεί να είναι πολύπλοκο, αλλά είναι επιτακτική ανάγκη οι έρευνες να εξετάζουν όχι μόνο τους χαμηλόβαθμους άμεσους δράστες αλλά και τους ανώτερους στην ιεραρχία. Όπου διεξάγονται δίκες, πρέπει να τηρούνται τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δίκαιη δίκη, με πλήρη συμμετοχή και εξέταση των επιζωσών/-ώντων και των αναγκών τους.

«Με τους πολέμους να μαίνονται σε κάθε γωνιά του κόσμου, προκαλώντας ανείπωτη δυστυχία στους αμάχους, αυτό πρέπει να γίνει σχέδιο για όλες τις συγκρούσεις. Η αρχική πρωτοφανής αντίδραση της διεθνούς κοινότητας, συμπεριλαμβανομένου του έργου του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, θα πρέπει να αποτελέσει το ελάχιστο πρότυπο στην επιδίωξη της διεθνούς δικαιοσύνης», δήλωσε η Agnès Callamard.

Η διαρκής δέσμευση και ο συντονισμός είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός   

«Ξανά και ξανά, η Διεθνής Αμνηστία και άλλες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών έχουν απευθύνει κάλεσμα συλλογικής δράσης, ώστε οι άνθρωποι να ενεργήσουν από κοινού για το γενικό καλό. Αυτό δεν θα μπορούσε να είναι πιο αληθινό εδώ. Κάθε θεσμός και αρχή που εμπλέκεται στην επιδίωξη της διεθνούς δικαιοσύνης πρέπει να συνεργαστεί για να μοιραστεί τις γνώσεις και να συντονίσει τις στρατηγικές, αλλά και να αντιμετωπίσει τα κενά σε τεχνογνωσία και ικανότητα. Δεν είναι ώρα για απομονωμένη εργασία», δήλωσε η Agnès Callamard.

Η διεθνής κοινότητα πρέπει να υποστηρίξει δίκαιες, αποτελεσματικές και αμερόληπτες έρευνες, και τα κράτη πρέπει να παροτρύνουν την Ουκρανία να επικυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης, ευθυγραμμίζοντας το εθνικό της δίκαιο με τα διεθνή νομικά πρότυπα που σχετίζονται με τη διεθνή δικαιοσύνη, και να ενισχύσει τη συνεργασία με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Τέλος, δικαιοσύνη για την Ουκρανία σημαίνει οι χώρες με καταστατικό καθολικής δικαιοδοσίας να διερευνήσουν πώς μπορούν να υπηρετήσουν τη δικαιοσύνη για τις/τους Ουκρανές/-ούς.

Απαιτείται ανθρωπιστική στήριξη   

Η διεθνής κοινότητα, όταν προσφέρει στήριξη, πρέπει να προσδιορίζει τις ειδικές ανάγκες των ομάδων κινδύνου, όπως οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με αναπηρία και τα παιδιά, καθώς και να αναγνωρίζει ότι πολλές/-οί Ουκρανές/-οί, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, έχουν απελαθεί από την Ουκρανία στη Ρωσία ή έχουν μεταφερθεί βίαια σε περιοχές που κατέχονται από τη Ρωσία και δεν μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους με ασφάλεια. Αυτές οι συγκεκριμένες ομάδες πρέπει να είναι μεταξύ εκείνων που έχουν προτεραιότητα, και όλη η ανθρωπιστική βοήθεια που τους παρέχεται πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

Η συνεργασία με τις ουκρανικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι επίσης απαραίτητη για την ιεράρχηση των αναγκών των επιζωσών/-ώντων, ώστε να διασφαλιστεί η πρακτική εφαρμογή της οικονομικής και της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να διασφαλίσει ότι αυτή η συνεργασία θα γίνει με τρόπο που να εξασφαλίζει τη διαφάνεια, την αποτελεσματικότητα και την ευαισθησία για τα θύματα σε όλες τις διαδικασίες που επικεντρώνονται στην ανθρωπιστική βοήθεια, την ανάκαμψη, τη δικαιοσύνη και τις αποζημιώσεις.

«Η αναγνώριση της τεράστιας σωματικής, ψυχολογικής και οικονομικής βλάβης που προκλήθηκε στους αμάχους στην Ουκρανία τον τελευταίο χρόνο είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της δικαιοσύνης και της αποζημίωσης των επιζωσών/-ώντων και των θυμάτων της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία», δήλωσε η Agnès Callamard.

 Εκκλήσεις για λογοδοσία   

Από το 2014 και κατόπιν κατά την έναρξη της πλήρους εισβολής της Ρωσίας, η Διεθνής Αμνηστία επιδιώκει τη λογοδοσία στην Ουκρανία, καθώς και την τεκμηρίωση εγκλημάτων πολέμου και άλλων παραβιάσεων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Όλα τα αποτελέσματα της Διεθνούς Αμνηστίας που έχουν δημοσιευτεί μέχρι σήμερα μπορείτε να τα βρείτε εδώ, όπως κατέληξε η ανακοίνωση της ΔΑ.