«Ταξίδι μνήμης με τις λέξεις»
«Να έμ’νε πουλίν κ’ έσκιζα τη ουρανού τα στράτας
Και ‘ς σην τεπέν τη Καύκασου ν’ εκόνευα κ’ ετέρνα
Τ’ ιχνάρα ντ’ εφέκαμε ‘ς ση Καρσί τα χωρία…»

Τη  Σοφία Σαμουηλίδου- Τσακίρη τη γνώρισα πριν χρόνια πολλά. Την άκουγα κάθε μέρα – κάθε βράδυ για να είμαι ειλικρινής, όταν είχε “κλείσει” το καθημερινό φύλλο του “Αγγελιοφόρου” ο Φίλιππος Τσακίρης και έπαιρνε μια ανάσα για να πιάσει το κυριακάτικο φύλλο. Ο Φίλιππος Τσακίρης ήταν ο αρχισυντάκτης μου στα δύο φύλλα, ο πρώτος που μου έδειξε τα βήματα της δημοσιογραφίας κυρίως στο διεθνές ρεπορτάζ. Μιας δημοσιογραφίας που τιμούσε σε κάθε σελίδα που έφευγε από τα χέρια του. Η κυρία Σοφία ήταν πάντα εκεί. Όταν “έφυγε” ο Φίλιππος Τσακίρης από τη ζωή η κα Σοφία Σαμουηλίδου – Τσακίρη έπρεπε κάτι να κάνει. Πάντα ήθελε να ασχοληθεί με τον τόπο της, το χωριό της, αλλά και με τις λέξεις. Εξάλλου και στην επαγγελματική της ζωή με τις λέξεις, τα ρήματα και τα επιρρήματα και τον λόγο γενικώς ασχολούνταν η κα Σοφία, καθότι ήταν φιλόλογος.

Η κα Σοφία Σαμουηλίδου- Τσακίρη τελικά κι έπειτα από 8 χρόνια κατέληξε να εκδώσει ένα… βιβλίο ζωής. Σε αυτό που ένωσε τις ζωές, τη δική της και του συζύγου της, τις συνήθειες και τις παραδόσεις τους λεκτικές και μη. “Οκτώ χρόνια με πολλή δουλειά και πολύ μεράκι” που την οδήγησαν και σε επιτόπια έρευνα και στην Αθήνα. Το βιβλίο αφορά και το χωριό της κας Σοφίας Σαμουηλίδου- Τσακίρη, την Αναγέννηση Σερρών. Εκεί κι από Πόντιους γονείς. Ανήκοντας στην τρίτη προσφυγική γενιά και έχοντας την Ποντι(α)κή διάλεκτο ως μητρική γλώσσα, έκανε ένα «ταξίδι μνήμης με τις λέξεις» εκφράζοντας την αγάπη για τη γενέτειρά της και τους Ποντοκαυκάσιους προγόνους της.

Ο Καύκασος, εξάλλου, είναι ο πρώτος «σταθμός» του «Ταξιδιού…», με γεωγραφικές και ιστορικές
πληροφορίες για τις μετοικεσίες των Ελλήνων του Πόντου στην περιοχή και πιο
συγκεκριμένα στον Νομό- Κυβερνείο του Καρς.
Σ’ ένα από τα 80 χωρία του Κυβερνείου του Καρς, στο Αράμ- Βαρτάν, έζησαν για 40 χρόνια,
μετά τον ξεριζωμό τους από την Αργυρούπολη του Πόντου, οι Ποντοκαυκάσιοι που
εγκαταστάθηκαν (1922) στο Τσουτσουλίκοβο, στη σημερινή Αναγέννηση Σερρών.
Οι πληροφορίες, οι σχετικές με τον ξεριζωμό και την εγκατάσταση των Ποντοκαυκασίων στη σημερινή Αναγέννηση, στηρίζονται σε προφορικές μαρτυρίες ατόμων της α’ γενιάς (1991).
Οι Ποντοκαυκάσιοι της Αναγέννησης διατήρησαν τα ποντιακά ήθη και έθιμα, τις παραδόσεις τους και κυρίως τη γλώσσα τους, το Καρσλίδικο ιδίωμα (Χαλδίας) της ποντιακής διαλέκτου.

Μέσα σ’ αυτό το Καρσλίδικο ιδίωμα της Ποντιακής διαλέκτου συναντά κανείς πολλές λέξεις με ανατολική προέλευση, κυρίως τουρκική. Σε αυτές τις λέξεις περιορίζεται το δεύτερο μέρος του «Ταξιδιού…». Δίνεται η ερμηνεία και ετυμολογία των συγκεκριμένων λέξεων, εφόσον είναι εφικτή, και ακολουθούν παραδειγματικές φράσεις για την απόδοση της σημασίας των λέξεων.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι περισσότερες παραδειγματικές φράσεις αναφέρονται σε ποικίλες πτυχές της κοινωνικής και αγροτικής ζωής των Ποντοκαυκασίων, σε ευχάριστες η δυσάρεστες καταστάσεις, σε συνήθειες και έθιμα. Περιέχουν επίσης στερεότυπες και ιδιωματικές εκφράσεις από «ταβία» και «μασχαρείας», αφηγήσεις γιαγιάδων από «παρακάδα», παροιμίες, αινίγματα καθώς και στίχους, παραδοσιακών κυρίως, ποντιακών τραγουδιών.
Με «όχημα» τις ανατολίζουσες λέξεις του Καρσλίδικου ιδιώματος της Ποντιακής διαλέκτου
ολοκληρώνεται το «Ταξίδι…».
Κ’ ας έν’ ατό έναν χετιάν* μικρόν
‘ς σο μιλ(λ)έτ’ το ποντιακόν.

*(Χετιά, η= δώρο, προσφορά
Τουρκ. λ. hediye= προσφορά)

Η κα Σοφία Σαμουηλίδου- Τσακίρη πλέον  συνταξιούχος και ζει στην Περαία Θεσσαλονίκης. Πέραν των σπουδών της στην Ελληνική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, εργάστηκε
για έξι χρόνια στις εφημερίδες «Μακεδονία», «Θεσσαλονίκη» και για εικοσιοχτώ χρόνια
υπηρέτησε στη Μέση Εκπαίδευση ως Φιλόλογος.
Έχει δύο παιδιά, τον Συμεών και την Πελαγία, και δύο εγγονές, τη Σοφία και την Εβίτα.

Δ.Μ.