Από τον Νοέμβριο του 2022, τουλάχιστον 400 δέντρα, εντός του αστικού ιστού της Θεσσαλονίκης, έχουν κοπεί, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις κατοίκων και επιστημόνων, οι οποίοι μιλούν για “περιβαλλοντικό έγκλημα” και απαιτούν την άμεση διακοπή των σχετικών εργασιών.

Από την πλευρά της, η Δημοτική Αρχή, εξηγεί πως πρόκειται για μια οργανωμένη επιχείρηση απομάκρυνσης “βεβαιωμένα άρρωστων και επικίνδυνων δέντρων”, βασισμένη “σε ένα σχέδιο αναβάθμισης του αστικού πρασίνου”.

Πόσο, όμως, “πράσινη” είναι η κοπή χιλιάδων δέντρων σε μια πόλη με τα χαμηλότερα ποσοστά πρασίνου στην Ευρώπη;

Ο πρόεδρος του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος στο ΑΠΘ και  καθηγητής, Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος, ο επισκέπτης καθηγητής Οικολογίας και Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας στο ΑΠΘ, Κώστας Νικολάου και η Ελένη Ιωαννίδου, μέλος του Δικτύου “SOSε τα δέντρα – Save trees”, μίλησαν στο Magazine.

Στο στόχαστρο  2.000 δέντρα 

Μέχρι στιγμής η κατάσταση στη Θεσσαλονίκη έχει ως εξής:

• Οκτώβριος 2022: 175 σοφόρες ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών, κόπηκαν στην οδό Κρήτης, από τα συνολικά, 246 δέντρα της οδού
• Μάρτιος 2023: 41 λεύκες κόπηκαν στο πάρκο Ρωμαϊκής Αγοράς
• Απρίλιος 2023: Ξεκίνησε η κοπή 115 φτελιών στην Τσιμισκή και 260 στις οδούς Δελφών, Παπαναστασίου, Καραμανλή και Κωνσταντινουπόλεως στην Ανατολική Θεσ/νίκη
• Χιλιάδες δέντρα έχουν υποστεί βαθύ κλάδεμα σε όλα τα παραπάνω μέρη

Με βάση τη σύμβαση “Κλάδευσης – Φύτευσης 2021-2025” ύψους 2.819.864,16 €, που υπογράφηκε την 20η Απριλίου του 2022 ανάμεσα στον Δήμο Θεσσαλονίκης και τον ανάδοχο, συνολικά 2.000 “επικίνδυνα δέντρα” αναμένεται να απομακρυνθούν από τον αστικό ιστό μέχρι το τέλος του 2024 (κατά πολλούς ο αριθμός πιθανόν να ανέλθει στις 4.000), ενώ προγραμματίζονται συνολικά 81.516 κλαδεύσεις.

Πρόκειται όντως για άρρωστα και επικίνδυνα δέντρα; 

Η Δημοτική Αρχή έχει διαβεβαιώσει ότι τόσο τα δέντρα που κόπηκαν όσο και εκείνα που αναμένεται να κοπούν, είναι επικίνδυνα για τους πολίτες, καθώς είτε κρίθηκαν “πιθανά για αιφνίδια πτώση” (τα 175 δέντρα στην οδό Κρήτης) είτε προσβλήθηκαν από το φυλλοφάγο έντομο Galerucella luteola, (οι 115 φτελιές στην οδό Τσιμισκή).

Ωστόσο, όπως εξήγησαν στο Magazine έγκριτοι επιστήμονες, αποψιλώθηκαν ολόκληρες δενδροστοιχίες ενώ ο αριθμός των δέντρων με υψηλό δείκτη επικινδυνότητας, που πράγματι έχρηζαν κοπής, ήταν πολύ μικρότερος.

“Πρόκειται για μια υπερβολική ενέργεια, και ως προς τη μαζικότητα των κοπών και ως προς την ταχύτητα της επιχείρησης. Τα δέντρα τα οποία κόπηκαν, έπρεπε να είναι πολύ λιγότερα. Και αυτό, γιατί, πρώτον η αντικατάστασή τους δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια, για να έρθουν τα νέα δέντρα στην ίδια κατάσταση (ύψος, φύλλωμα κλπ) με εκείνα τα οποία κόπηκαν, και δεύτερον πρέπει πάντα να φροντίζουμε ώστε το ισοζύγιο του άνθρακα, οι θερμοκρασίες, η κατακράτηση σκόνης από τα μεγάλα αυτά δέντρα, να μειώνονται όσο το δυνατόν λιγότερο” τόνισε ο πρόεδρος του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος στο ΑΠΘ και καθηγητής, Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος.

“Στην οδό Κρήτης, ύστερα από γνωμάτευση του καθηγητή Δασολογίας, κ. Θεοχάρη Ζάγκα, διαπιστώσαμε ότι από τα 175 δέντρα που κόπηκαν, μόνο τα 30 έπρεπε να κοπούν.

Στο πάρκο της Ρωμαϊκής Αγοράς, αντίστοιχα, όπου κόπηκαν 41 δέντρα, ύστερα από απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου για συλλήβδην κοπές, δασολόγοι μας ενημέρωσαν ότι μόνο τα 2-3 έχρηζαν κοπής. Να σημειώσουμε, μάλιστα, ότι την ημέρα της κοπής είχαμε οργανώσει καθιστική διαμαρτυρία και η αστυνομία απάντησε με 14 συλλήψεις” μας είπε η Ελένη Ιωαννίδου, από το Δίκτυο “SOSε τα δέντρα – Save trees”.

Παράλληλα, δειγματοληπτικές αυτοψίες* που πραγματοποίησαν σε σημεία των οδών Τσιμισκή, Δελφών και Παπανικολάου, ο δρ Βιολογίας, Νίκος Νικήσιανης και ο δασολόγος μελετητής, Δημήτρης Τσιάρας, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι,

“θα μπορούσε να απομακρυνθεί ένα ποσοστό της τάξης του 30% στα επόμενα 1-2 χρόνια, με κάποια από αυτά να πρέπει να απομακρυνθούν άμεσα, ενώ τα υπόλοιπα μπορούν να επιβιώσουν και άρα να αντικατασταθούν σταδιακά σε μεγαλύτερο βάθος (ενδεικτικά δεκαετία), ενώ ταυτόχρονα θα δέχονται τους κατάλληλους χειρισμούς και θα επαναξιολογούνται τουλάχιστον κάθε δύο έτη”.

Στη δίνη της κλιματικής κρίσης 

Η Ελληνική Δασολογική Εταιρεία, το Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία καθώς και μεμονωμένοι επιστήμονες του κλάδου, έχουν ταχθεί κατά της εκτεταμένης αφαίρεσης πρασίνου από την πόλη, κρούωντας τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις που θα προκύψουν σε μια ήδη περιβαλλοντικά επιβαρυμένη περιοχή.

“Η πόλη ξεγυμνώνεται σε μια περίοδο κλιματικής κρίσης, όπου τα προβλήματα είναι ήδη τεράστια. Να σας πω μόνο ότι, διεθνείς επιστημονικές έρευνες που έχουμε στη διάθεσή μας, έδειξαν ότι σε δύο ίδιους δρόμους με ίδια κτιριακή υποδομή, που στον έναν υπάρχουν δέντρα με πλούσιο φύλλωμα και από τις δύο πλευρές του πεζοδρομίου και στον άλλον δεν υπάρχουν δέντρα, αν μετρήσουμε τη θερμοκρασία την ίδια μέρα και την ίδια ώρα, θα διαπιστώσουμε ότι, ο δρόμος με τα δέντρα είναι κατά μέσο όρο 10 βαθμούς Κελσίου κάτω”, εξήγησε ο επισκέπτης καθηγητής Οικολογίας και Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας στο ΑΠΘ, Κώστας Νικολάου.

“Η διαβίωση στο ιστορικό κέντρο της πόλης κινδυνεύει να καταστεί ακόμα πιο ανυπόφορη” επισήμανε με σχετική ανακοίνωσή του και το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ), αναφέροντας ότι, οι μαζικές κοπές δέντρων θα οδηγήσουν “στη μείωση της φυλλικής επιφάνειας, συνεπώς και του δροσισμού, δηλαδή της θερμοκρασιακής μείωσης στην πόλη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της εξατμισοδιαπνοής των φύλλων”.

Παράλληλα, “θα ελαττωθεί και η συγκράτηση του νερού από τα φύλλα των δέντρων κατά τις έντονες εαρινές και καλοκαιρινές βροχοπτώσεις, εντείνοντας τον κίνδυνο πλημμυρικών φαινομένων στην πόλη”.

“Μιλάμε για την κοπή χιλιάδων δέντρων, τη στιγμή που η συγκέντρωση αιωρούμενων σωματιδίων στο κέντρο της πόλης έχει κριθεί ως εξαιρετικά υψηλή, με τα περισσότερα να προέρχονται τα φρένα και τα λάστιχα των αυτοκινήτων. Τα δέντρα, ως γνωστόν, κατακρατούν τέτοιου είδους αιωρήσεις, επομένως μια τέτοιου είδους επέμβαση σε νευραλγικά σημεία της πόλης, ειλικρινά θα έχει πολύ αρνητικό αποτύπωμα”, συμπλήρωσε ο κ. Δημητρακόπουλος.

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ο σημαντικότερος περιβαλλοντικός κίνδυνος για την υγεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), καθώς συνδέεται τόσο με την εκδήλωση, κυρίως αναπνευστικών, ασθενειών όσο και με την πρόωρη θνησιμότητα.

Στην Ελλάδα, μόνο το 2020, η ατμοσφαιρική ρύπανση ήταν υπεύθυνη για το θάνατο 11.620 συμπολιτών μας, σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) με θέμα “Η ποιότητα του αέρα στην Ευρώπη”.

Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη κατατάσσονται στις πόλεις με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση επιβλαβών αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, τη στιγμή που η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η αναλογία για τη βιωσιμότητα των πόλεων υπολογίζεται περίπου στα 8-10 τ.μ/ανά κάτοικο ενώ το πράσινο της Θεσ/νίκης υπολογίζεται σε λιγότερο από 2 τ.μ/ανά κάτοικο και της Αθήνας ακόμα χαμηλότερα.

“Μα καλά, αυτά δεν τα γνώριζε ο Δήμος;”

Όπως προέκυψε από τη συζήτησή μας με τους αρμόδιους επιστήμονες και όπως άλλωστε καταγγέλλεται στην ανακοίνωση του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περ/ντος του ΑΠΘ, η επέμβαση του Δήμου στο πράσινο της Θεσσαλονίκης έγινε “χωρίς την επίσημη έγκριση φορέων που απασχολούν επιστήμονες δασολόγους, οι οποίοι είναι οι μόνοι αρμόδιοι που έχουν το γνωστικό υπόβαθρο να εκπονήσουν σχετικές μελέτες, να επιβλέψουν τη σωστή εφαρμογή τους και να παρακολουθούν την εξέλιξη του αστικού πρασίνου”.

“Ο εργολάβος που έχει αναλάβει την επιχείρηση ούτε επιστήμονες έχει ούτε αυτοί που εκτελούν τα έργα έχουν ιδέα πως πρέπει να γίνουν” εξήγησε ο κ. Νικολάου. “Παραδείγματος χάρη, οι κλαδεύσεις που γίνονται, γίνονται κατά το δοκούν. Δεν συνάδουν καθόλου με τους κανόνες του κλαδέματος στη Δασολογία”, πρόσθεσε.

Και το φοβερό ποιό είναι; Ότι ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει πρωτόκολλο διαχείρισης πρασίνου, το οποίο είναι πάρα πολύ σωστό. Ποιό είναι το θέμα; Ότι ποτέ δεν ακολουθείται”, κατέληξε.

Τι γίνεται στην Αθήνα ;

Στην Αθήνα εξελίσσονται παρόμοιες επεμβάσεις σε μεγάλα δημόσια πάρκα, όπως στην Ακαδημία Πλάτωνος και το Πεδίον του Άρεως, καθώς και σε γειτονιές, ιδιαίτερα σε εκείνες, που προβλέπεται να ενταχθούν στη νέα γραμμή 4 του Μετρό.

Αν και η διαχείριση του αστικού πρασίνου στον Δήμο της Αθήνας αξίζει ξεχωριστής έρευνας και αναφοράς, να σημειώσουμε μόνο ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα, αρκετές από τις επεμβάσεις σε δημόσιους χώρους πρασίνου που έχουν στόχο την “αναβάθμισή τους”, έχουν προκαλέσεις τις αντιδράσεις των κατοίκων, καθώς επανέρχεται η συζήτηση για κοπές δέντρων επανέρχεται, εκεί που οι αρμόδιοι διατείνονταν, μέχρι πρόσφατα, ότι πρόκειται για “fake news”.

Από την πλευρά του ο διευθυντής Πρασίνου και Αστικής Πανίδας του Δήμου Αθηναίων, Κυριακάκης Δημήτριος, υποστήριξε, μιλώντας στο Magazine, ότι

“Οι όγκοι του τσιμέντου στην πόλη απαιτούν την αύξηση του πρασίνου. Και αυτός είναι ο στόχος μας. Βέβαια, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν χώροι στα πεζοδρόμια για έξτρα δέντρα, αλλά συνεχίζουμε με τα πάρκα τσέπης και το επόμενο διάστημα στόχος μας είναι να δημιουργηθεί ένας μεγάλος χώρος πρασίνου περίπου 1.000 στρεμμάτων στον Ελαιώνα, καθώς και να ολοκληρωθούν οι εργασίες στο Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί – Ιλισίων, που βρίσκονται σε εξέλιξη”.

Απαντώντας στις ανησυχίες των πολιτών σχετικά με τις επικείμενες κοπές, εξήγησε ότι,

Εμείς επικεντρωνόμαστε στη συντήρηση των δέντρων, με κλάδεμα και περιποίηση. Κοπές πραγματοποιούμε, μόνο μετά από σοβαρή απαίτηση ή αν τίθεται σε κίνδυνο η διαβίωση των πολιτών. Κατά τα άλλα, η αφαίρεση δέντρων από σημεία, που πχ. θα φιλοξενήσουν σταθμούς του Μετρό, οφείλεται σε μια γενικότερη πολιτική που λέει ότι “το Μετρό θα προσφέρει, θα ωφελήσει τη γειτονιά και τους κατοίκους της, οπότε θυσιάζουμε, έτσι, μερικά δέντρα”.

Σημειώνεται ότι για τις 375 κοπές στην οδό Τσιμισκή και σε δρόμους της Ανατολικής Θεσ/νίκης, το Δίκτυο “SOSε τα δέντρα – Save trees” προσέφυγε στο Δικαστήριο, καταθέτοντας αίτημα αναστολής των εργασιών. Η εκδίκαση του αιτήματος αναστολής ξεκίνησε την Πέμπτη 25 Μαΐου, ωστόσο η Δημοτική Αρχή αγνόησε, όπως καταγγέλλεται, τη δικαστική διαδικασία και προχώρησε σε κοπές δέντρων, την ίδια κιόλας ημέρα. Όπως πληροφορηθήκαμε, η απόφαση του Δικαστηρίου αναμένεται εντός ημερών.
*Οι δειγματοληπτικές αυτοψίες είναι στη διάθεση του Magazine