Βρισκόμαστε ήδη σε μια νέα πολιτική συνθήκη. Τα συλλαλητήρια ξεπέρασαν κάθε προβλεπόμενη μαζικότητα. Έχουν επιδράσει στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα, στο πολιτικό κλίμα. Όπως τα πρώτα συλλαλητήρια παρήγαγαν πολιτικά αποτελέσματα, το ίδιο θα πρέπει να αναμένεται και τώρα.

Οι πολίτες κατέβηκαν στους δρόμους πέρα από κομματικές ταμπέλες, στις διαδηλώσεις αυτές υπήρχε μια πολύ ηχηρή σιωπή και στις έρευνες κοινής γνώμης φαίνεται ότι υπάρχει συσσωρευμένη οργή και αίσθηση αδικίας. Ωστόσο, είναι σαφές ότι διαχρονικά έχει φανεί ότι σε διαδηλώσεις τέτοιας έκτασης διευκολύνεται η πολιτική ζύμωση και συγκεντρώνεται πολιτικό κεφάλαιο. Το πως θα εκφραστεί αυτό το δεδομένο, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι κάποιοι θα προσπαθήσουν να το αξιοποιήσουν και το βλέπουμε σ’ όλο το τελευταίο διάστημα.

Από τη μόνη δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε μετά τα συλλαλητήρια, αυτή της GPO, βλέπουμε ότι οι τάσεις που διαμορφώθηκαν μετά τις πρώτες συγκεντρώσεις συνεχίζουν πιο έντονα. Η ΝΔ χάνει σημαντικές δυνάμεις (-3.6% στη συγκεκριμένη έρευνα σε σχέση μ’ αυτή του Ιανουαρίου) και ταυτόχρονα χάνει και το ΠΑΣΟΚ (- 1.8%) αναλογικά δηλαδή όσο περίπου και η ΝΔ. Πρόκειται για πρωτοφανές για τη Μεταπολίτευση δημοσκοπικό εύρημα, να χάνει και η Κυβέρνηση και να χάνει και η Αξιωματική Αντιπολίτευση.

Ταυτόχρονα χάνει έστω λίγο από τις μικρές δημοσκοπικές δυνάμεις του και ο ΣΥΡΙΖΑ. Εν ολίγοις χάνει η Κυβέρνηση, χάνουν και τα δύο κόμματα που έχουν ασκήσει εξουσία και αυτό δεν μπορεί να περνάει απαρατήρητο, αφού φαίνεται να μην τα απασχολεί αυτό το πρόβλημα. Φαίνεται να στρουθοκαμηλίζουν και να μην μπορούν να κατανοήσουν ότι κάτι φταίει στην τακτική τους, αλλά και ότι στην κοινή γνώμη υπάρχει διάχυτη η αντίληψη των διαχρονικών ευθυνών για το άθλιο Κράτος, τον προβληματικό ΟΣΕ και το σιδηροδρομικό δίκτυο. Ταυτόχρονα δείχνουν να αγνοούν ότι αν το 70% και άνω θεωρεί ότι η Κυβέρνηση συγκαλύπτει, υπάρχει και ένα αντίστοιχο ποσοστό που θεωρεί και ότι η Αντιπολίτευση εργαλειοποιεί και τα σκάγια πιάνουν και τα πρώην κυβερνητικά κόμματα.

Ποιος κερδίζει; Ουσιαστικά δύο κόμματα, η Πλεύση Ελευθερίας και η Ελληνική Λύση και η γκρίζα ζώνη που μοιάζει πια με «μαύρο κουτί» που δεν μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε εύκολα. Κερδίζουν δηλαδή οι δυνάμεις του «αντισυστημισμού», αυτοί που δείχνουν να αντιδρούν πιο έντονα, να καταγγέλλουν πιο ηχηρά, να επιστρατεύουν τους πιο ακραίους χαρακτηρισμούς. Κερδίζει ο άγνωστος Χ και ο Κανένας. Κανείς δεν γνωρίζει τι θα προκύψει, όπως και κανένας δεν μπορεί να προκαταλάβει τη μη δημιουργία νέου κόμματος, ενός «Κόμματος των Τεμπών».

Οι προϋποθέσεις, αυτή τη στιγμή, φαίνεται να ευνοούν μια τέτοια εξέλιξη και ας συνυπολογιστεί ότι αυτό μπορεί να ενίσχυε μια τάση συνολικής ανασύνθεσης του πολιτικού συστήματος και όχι απλά «να πέσει ο Μητσοτάκης», κάτι το οποίο θέλει η Αντιπολίτευση, αλλά και άλλα Κέντρα που έχουν ενοχληθεί για διάφορους λόγους που αυτά γνωρίζουν.

Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στα συλλαλητήρια. Το πλήθος τους ήταν μεγάλο, άρα σ’ αυτό υπήρχαν πολίτες διαφορετικών ηλικιών, εμπειριών, κομματικών προελεύσεων, σκέψεων και αντιλήψεων εν γένει. Υπήρχαν όμως κοινά στοιχεία, όπως η αίσθηση πένθους, η συναισθηματική ταύτιση με τα θύματα και τις οικογένειες, η διάχυτη δυσαρέσκεια για τη λειτουργία του Κράτους, η αποδοκιμασία των χειρισμών της Κυβέρνησης.

Αν κάτι προκαλεί ανησυχία, είναι αυτά τα για πολλούς απροσδιόριστα χαρακτηριστικά να τροφοδοτήσει ένα παραπέρα ρεύμα απόρριψης δημοκρατικών θεσμών, Δικαιοσύνης, ακόμα και της Επιστήμης. Ήδη υπάρχει μια έντονη καχυποψία, μια τάση αμφισβήτησης των θεσμών, βιώνουμε ήδη μια κρίση εμπιστοσύνης που φαίνεται ότι με μεγάλες ταχύτητες μετατρέπεται σε κρίση πολιτικής εκπροσώπησης. Υπάρχουν εύκολες λύσεις; Όχι.

Αυτό είναι καθοριστικό, γιατί μπορεί να δώσει χώρο και χρόνο για την αύξηση της δυσαρέσκειας. Μπορούμε εν ολίγοις να βρεθούμε μπροστά σε σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις, να μπούμε σε μια φάση μεγαλύτερης ρευστότητας και αβεβαιότητας. Αν αυτό συμβεί, θα υπάρχει αποσταθεροποίηση, θα είναι άσχημο για την πορεία της χώρας σε μια εποχή που ο πλανήτης αλλάζει και εν τέλει δεν θα διευκολυνθεί η επίλυση των προβλημάτων των πολιτών.

Αυτή τη στιγμή αυτή την εξέλιξη μπορεί να ανατρέψει μόνο μια συσπείρωση των δυνάμεων που θέλουν απαντήσεις για τα Τέμπη και τιμωρία των ενόχων, αλλά ταυτόχρονα διαθέτουν στοιχειώδη ορθολογισμό και ευθύνη. Αυτή την ώρα δεν είναι εύκολο με την εικόνα που εμφανίζει το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του. Η Κυβέρνηση επιβαρύνεται με πολλά λάθη και την εμπεδωμένη αρνητική αντίληψη της κοινωνίας για τα Τέμπη. Έχει εχθρό και τον χρόνο για μεγάλες μεταρρυθμίσεις και τις συνθήκες που δεν ευνοούν μεγάλες τομές. Η Αντιπολίτευση στο σύνολό της θεωρώντας ότι «τώρα είναι η ώρα» δεν σκέφτεται στρατηγικά για τη χώρα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να το αναμένει λογικά κάποιος βασικά από το ΠΑΣΟΚ ή δυνάμεις του, όμως κάτι τέτοιο μοιάζει πια με ευχή.

Τα κόμματα παρουσιάζονται ως δικαστές, εισαγγελείς, πραγματογνώμονες, όχι όμως ως πολιτικά υποκείμενα που έχουν χρέος να σκέφτονται και συνολικά για το μέλλον της χώρας, πέρα από το να ρίξουν απλά τον Κ. Μητσοτάκη. Γι αυτό υπάρχει η παράδοξη εικόνα η Κυβέρνηση να εμφανίζεται περικυκλωμένη, σε κόπωση και αντικειμενικά σε δυσχερή κατάσταση και ταυτόχρονα δεν υπάρχει εναλλακτική.

Αντικειμενικά στο επόμενο διάστημα θα τεθεί το δίλημμα: Σταθερότητα ή γαία πυρί μιχθήτω. Θα είναι μια κρίσιμη στιγμή, που θα σημαδέψει το πολιτικό σύστημα, πιθανές αλλαγές σ’ αυτό, την πορεία της χώρας.

* Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι Διευθυντής Ερευνών της OPINION POLL – Πολιτικός Αναλυτής.