Η χρήση λογισμικών κατασκοπείας θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και για περιορισμένο χρονικό διάστημα.  Συστάσεις σε Ελλάδα, Κύπρο, Ουγγαρία, Πολωνία και Ισπανία μετά από καταγγελίες για φαινόμενα κατάχρησης. Ένα ευρωπαϊκό εργαστήριο τεχνολογίας θα μπορούσε να βοηθήσει στη διερεύνηση και την εγκληματολογική ανάλυση των καταγγελιών

Σε ψήφισμα που ενέκρινε την Πέμπτη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο περιέγραψε τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν για να περιοριστούν τα φαινόμενα κατάχρησης λογισμικών κατασκοπείας.

Έπειτα από την ολοκλήρωση του έργου της Εξεταστικής Επιτροπής σχετικά με τη χρήση του Pegasus και άλλων λογισμικών παρακολούθησης, το οποίο διήρκησε έναν ολόκληρο χρόνο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε ότι η παράνομη χρήση τέτοιων προγραμμάτων έχει θέσει σε κίνδυνο την ίδια τη δημοκρατία και ζητά να διεξαχθούν αξιόπιστες έρευνες, να υπάρξουν αλλαγές στη νομοθεσία και να εξασφαλιστεί καλύτερη εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων για να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα κατάχρησης. Το ψήφισμα εγκρίθηκε με 411 ψήφους υπέρ, 97 κατά και 37 αποχές.

Συστάσεις σε Ελλάδα, Κύπρο, Ουγγαρία, Πολωνία και Ισπανία

Το Κοινοβούλιο καλεί την ελληνική κυβέρνηση να «αποκαταστήσει επειγόντως και να ενισχύσει τις θεσμικές και νομικές διασφαλίσεις», να καταργήσει τις άδειες εξαγωγής που δεν συμμορφώνονται με το δίκαιο της ΕΕ για τον έλεγχο των εξαγωγών, καθώς και να σεβαστεί την ανεξαρτησία της ελληνικής Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ). Επισημαίνοντας ότι και η Κύπρος έχει λειτουργήσει ως κόμβος για την εξαγωγή λογισμικών κατασκοπείας, το Κοινοβούλιο ζητά να καταργηθούν όλες οι άδειες εξαγωγής που δεν συμμορφώνονται με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Οι ευρωβουλευτές καλούν την Ουγγαρία και την Πολωνία να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και να αποκαταστήσουν τη δικαστική ανεξαρτησία και τα όργανα εποπτείας της δικαιοσύνης. Οι δύο χώρες καλούνται επίσης να διασφαλίσουν ότι θα χορηγούν ανεξάρτητη και ειδική δικαστική άδεια πριν από τη χρήση λογισμικών κατασκοπείας, ότι θα ερευνούν με αξιόπιστο τρόπο τις καταγγελίες περί κατάχρησης και ότι θα εγγυώνται την πρόσβαση των πολιτών σε ουσιαστικά μέσα έννομης προστασίας.

Οι αρχές της Ισπανίας θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι θα διεξαχθούν «πλήρεις, δίκαιες και αποτελεσματικές» έρευνες, ιδίως στις 47 περιπτώσεις όπου δεν είναι σαφές ποιος ενέκρινε τη χρήση λογισμικού κατασκοπείας. Οι ευρωβουλευτές καλούν επίσης τις ισπανικές αρχές να διασφαλίσουν ότι οι άνθρωποι που βρέθηκαν στο στόχαστρο τέτοιων πρακτικών θα έχουν πρόσβαση σε ουσιαστικά μέσα έννομης προστασίας.

Σαφείς κανόνες κατά της κατάχρησης λογισμικών κατασκοπείας

Για να σταματήσει άμεσα η παράνομη χρήση αυτού του είδους λογισμικών, οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο σε κράτη μέλη στα οποία έχουν διερευνηθεί διεξοδικά οι καταγγελίες για κατάχρηση, στα οποία η εθνική νομοθεσία συμμορφώνεται με τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας και τη νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ και στα οποία εφαρμόζονται οι κανόνες για τον έλεγχο των εξαγωγών.

Το Κοινοβούλιο ζητά επίσης να θεσπιστούν κανόνες της ΕΕ σχετικά με το πώς θα χρησιμοποιούν οι αρχές επιβολής του νόμου τα λογισμικά κατασκοπείας, επισημαίνοντας ότι η χρήση αυτή θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, για προκαθορισμένο σκοπό και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι δεδομένα που εμπίπτουν στο δικηγορικό απόρρητο ή ανήκουν σε πολιτικούς, γιατρούς και μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να προστατεύονται από την παρακολούθηση, εκτός εάν υπάρχουν ενδείξεις εγκληματικής δραστηριότητας. Προτείνουν επίσης να ειδοποιούνται υποχρεωτικά όσοι έχουν βρεθεί στο στόχαστρο λογισμικών κατασκοπείας, αλλά και όλοι εκείνοι που τα προσωπικά τους δεδομένα διέρρευσαν στο πλαίσιο της παρακολούθησης άλλων προσώπων. Ζητούν ακόμη να διεξάγεται ανεξάρτητος έλεγχος μετά από κάθε περιστατικό παράνομης χρήσης τέτοιων λογισμικών και να καθοριστεί ένας κοινός νομικός ορισμός για το πότε θα μπορούν οι αρχές να επικαλούνται «λόγους εθνικής ασφάλειας» για την παρακολούθηση ατόμων.

Ευρωπαϊκό εργαστήριο τεχνολογίας και περισσότερη έρευνα για τρωτά σημεία

Προκειμένου να αποκαλύπτονται πιο εύκολα τα περιστατικά παράνομης παρακολούθησης, οι ευρωβουλευτές προτείνουν να συσταθεί ένα «Εργαστήριο τεχνολογίας της ΕΕ». Το εργαστήριο αυτό θα λειτουργεί ως ανεξάρτητο ερευνητικό ινστιτούτο και θα έχει αρμοδιότητα να διερευνά υποθέσεις παρακολούθησης και να παρέχει τεχνολογική υποστήριξη, όπως έλεγχο συσκευών και εγκληματολογικές μελέτες.

Η διάσταση της εξωτερικής πολιτικής

Οι ευρωβουλευτές θεωρούν ότι υπάρχουν «ισχυρές ενδείξεις» ότι οι κυβερνήσεις του Μαρόκου και της Ρουάντα έχουν κατασκοπεύσει υψηλά ιστάμενους πολίτες της ΕΕ, μεταξύ αυτών ακόμη και αρχηγούς κρατών. Ζητούν να επανεξεταστούν διεξοδικά όλες οι άδειες εξαγωγής λογισμικών κατασκοπείας και να υπάρξει αποτελεσματικότερη εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ για τον έλεγχο των εξαγωγών. Το Κοινοβούλιο ζητά επίσης να χαραχθεί μια κοινή στρατηγική ΕΕ-ΗΠΑ για τα λογισμικά κατασκοπείας, να ξεκινήσουν συνομιλίες με το Ισραήλ και άλλες χώρες εκτός ΕΕ σχετικά με τους κανόνες πώλησης και εξαγωγής κατασκοπευτικών λογισμικών, καθώς και να διασφαλιστεί ότι η αναπτυξιακή βοήθεια που παρέχει η ΕΕ δεν θα χρησιμοποιείται για την αγορά και τη χρήση τέτοιων λογισμικών.

Δηλώσεις

Μετά την ψηφοφορία, ο πρόεδρος της επιτροπής PEGA Jeroen Lenaers (ΕΛΚ, Ολλανδία) δήλωσε: «Τα λογισμικά κατασκοπείας μπορεί να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για την καταπολέμηση του εγκλήματος, αλλά όταν τα χρησιμοποιούν λανθασμένα οι κυβερνήσεις γίνονται τεράστιος κίνδυνος για το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Αντί να τα απαγορεύσουμε, θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι χώρες της ΕΕ πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως η αποτελεσματική διαδικασία έγκρισης από δικαστικές αρχές και η ανεξάρτητη επιτήρηση, αλλά και ότι η χρήση των λογισμικών είναι αναλογική και σέβεται το ευρωπαϊκό δίκαιο. Εναπόκειται πλέον στους θεσμούς της ΕΕ να πάρουν τη σκυτάλη στο έργο αυτό, ενώ εμείς θα συνεχίσουμε να ασκούμε έλεγχο δημοκρατικό έλεγχο όσον αφορά την εφαρμογή των συστάσεών μας».

Η εισηγήτρια Sophie In ‘t Veld (Renew, Ολλανδία) πρόσθεσε: «Δημοκρατία σημαίνει λογοδοσία. Τα λογισμικά κατασκοπείας είναι μεταξύ των εργαλείων που χρησιμοποιούν απολυταρχικοί ηγέτες που υποσκάπτουν τις δημοκρατίες και χρησιμοποιούνται κατά των φυλάκων της δημοκρατίας μας εδώ, στην Ευρώπη, στο κατώφλι μας. Περιμένω η Επιτροπή και το Συμβούλιο να μας ενημερώσουν πώς προτίθενται να αναλάβουν δράση για κάθε μία από τις συστάσεις μας. Θα διασφαλίσουμε ότι θα εφαρμοστούν. Η δουλειά μας τώρα ξεκινά».