Από τα ενδιαφερόμενα για ένταξη στην ΕΕ κράτη των Δυτικών Βαλκανίων εκφράζεται έντονη δυσαρέσκεια για τις σχετικές καθυστερήσεις. Τα κράτη αυτά δεν είναι ίσως ακόμα «ώριμα» για ένταξη, λίγοι όμως φαίνεται να συνειδητοποιούν ότι η σημερινή κατάσταση στην ήπειρο επιβάλλει πιο ευέλικτη ευρωπαϊκή πολιτική και όχι στάση αναμονής και επιτιμήσεων. Το πρώτο που θα περίμενε κανείς είναι πρωτοβουλίες από όλες τις πλευρές της ΕΕ προκειμένου να πληρωθεί επειγόντως το κενό στο οποίο τρίτοι παίκτες – όπως η Ρωσία και η Τουρκία – επιδιώκουν να προωθήσουν τα πιόνια τους. Και, φυσικά, οι πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση της ένταξης  πρέπει να αρχίσουν το ταχύτερο δυνατόν αφού όμως Βρυξέλλες και κράτη-μέλη κατασταλάξουν στο τι ακριβώς επιδιώκουν για τους υπό ένταξη «βαλκάνιους συγγενείς». Εάν επιδιώκουν την επ’ αόριστον αναμονή τους στον ευρωπαϊκό προθάλαμο, εάν στοχεύουν σε έναν εξωτερικό δακτύλιο εταίρων και, το ιδιαίτερα σημαντικό, αν θα αποφασίσουν να μιλήσουν στις βαλκανικές αυτές πρωτεύουσες με συγκεκριμένες απαντήσεις στο «πώς» και στο «πότε». (Μαρκ Πιερινί, Δημοσίευση του ΕΛΙΑΜΕΠ «Απειλές, Αστάθεια και Αναταραχή στον Ευρωπαϊκό Νότο», 22/7/2022).

Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν στις παρυφές της ΕΕ και ορισμένες ανησυχητικές τάσεις στο εσωτερικό της, δεν αφήνουν περιθώρια για θεωρητικές αναλύσεις και «λογιστικές» προσεγγίσεις. Είναι χαρακτηριστική η επισήμανση πως «η ΕΕ δεν έχει δείξει ότι αντιλαμβάνεται το πόσο έχει δυσκολέψει η κατάσταση στην περιοχή τα τελευταία 20 χρόνια και πως δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για εναλλακτικά σχέδια για την περιοχή. (Ιωάννης Αρμακόλας, Alpha 9,89, 30/11/2021). Οι επικίνδυνες ρωσικές μεθοδεύσεις απαιτούν ολοκλήρωση του υπολειπόμενου ευρωπαϊκού χώρου. Ασφαλώς και η οικονομία πολλών από τις βαλκανικές αυτές χώρες θα χωλαίνει και θα υστερεί για κάποια χρόνια ενώ, παράλληλα, ηγετικές προσωπικότητές τους θα συνεχίσουν να εμπορεύονται κάνναβη, λαθραία τσιγάρα και άλλα. Όμως, η ΕΕ μπορεί και εκεί και όπου αλλού διαπιστώνονται ελλείμματα δημοκρατίας, ελευθεριών, δικαιοσύνης κ.ά. να απαιτήσει δραστικά την εξάλειψη αυτών των μεγάλων υστερήσεων επιβάλλοντας αλλαγές. Αν όμως κάποιες από τις δυτικές πρωτεύουσες και μερικές βαλκανικές συνεχίσουν να εγείρουν ενστάσεις, αναμασώντας αενάως τους δισταγμούς τους, ίσως σύντομα διαπιστώσουν πως στένεψαν πια τα περιθώρια αντίδρασης στις ποικιλίες προσπάθειες κλυδωνισμού όσων η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει οικοδομήσει μέχρι σήμερα. Ναι, οι Βρυξέλλες θα χρεωθούν πολλά με την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων και πολλά είναι εκείνα τα οποία θα πρέπει να κάνει η Ένωση συνεχώς και με επιμονή για να φέρει τα βαλκανικά πράγματα στην ομαλή οδό. Αν όμως συνεχίσει να περιπτωσιολογεί, ακολουθώντας παράγραφο προς παράγραφο τα «βιβλία», μάλλον στο μέλλον θα θρηνήσει παρά θα μείνει ικανοποιημένη.

Εύλογα αναρωτιέται κανείς πώς κάποιοι στην Ευρώπη δεν αντιλαμβάνονται ότι όχι μόνο οι εξωτερικοί κίνδυνοι είναι εκείνοι που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα, αλλά και η ίδια η δυσπιστία που αυτές προκαλούν με τη στάση τους. Με σοβαρή την πιθανότητα μερικοί από τους δυσπιστούντες να στραφούν προς άλλες κατευθύνσεις. Αν αυτό δεν αποτελεί προανάκρουσμα συναγερμού για τον κίνδυνο εξάλειψης κάθε προοπτικής της ΕΕ να ασκεί πολιτικές επιρροές, τότε το «ευρωπαϊκό εγχείρημα» θα αρχίσει να παίρνει επικίνδυνη κλίση.

*Ο Γιώργος Κακλίκης είναι πρέσβης επί τιμή, ειδικός σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ