Δύο μέρες πριν από τα Χριστούγεννα, η Καμίγ παρακολούθησε τις υπηρεσίες άμεσης βοήθειας να μεταφέρουν το σώμα της 60χρονης γειτόνισσάς της που είχε πεθάνει μόνη στο διαμέρισμά της.

«Είχαμε ανησυχήσει. Βλέπαμε μεγάλες μύγες στο κλιμακοστάσιο, ρωτούσαμε τους γείτονες και τον θυρωρό αν την είχαν δει, αλλά κανείς δεν ήξερε τίποτε. Ήταν μία πολύ ήσυχη διαζευγμένη γυναίκα», λέει η 40χρονη Καμίγ.

Το 2024, περισσότεροι από 30 ηλικιωμένοι βρέθηκαν νεκροί στη Γαλλία, εβδομάδες ως και χρόνια μετά τον θάνατό τους, σύμφωνα με τον απολογισμό που έκανε η ένωση Petits Frères des Pauvres με την ευκαιρία της σημερινής παγκόσμιας μέρας μοναξιάς. Ο απολογισμός αυτών των μοναχικών θανάτων βασίζεται σε δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου. Η ένωση θεωρεί ότι ο αριθμός δεν απεικονίζει την πραγματικότητα και ζητά τη σύσταση Παρατηρητηρίου Μοναχικού Θανάτου που θα καταγράψει καλύτερα την ακραία μοναξιά.

Ο αριθμός των ηλικιωμένων που πεθαίνουν μόνοι, χωρίς κανέναν δικό τους άνθρωπο στο πλευρό τους είναι «πολύ αυξημένος», λέει ο Μπορίς Καλέν, εκπρόσωπος της Monalisa, (Mobilisation Nationale contre l’Isolement des Agés, Εθνική Κινητοποίηση κατά της Απομόνωσης των Ηλικιωμένων), ενός δικτύου στο οποίο συμμετέχουν 550 ενώσεις που υποστηρίζονται από την πολιτεία. «Υπάρχουν ηλικιωμένοι που πεθαίνουν σε τόσο απόλυτη μοναξιά που κανείς δεν αναζητεί το σώμα τους».

Συνήθως, οι γείτονες είναι αυτοί που ειδοποιούν τον δήμο ή την αστυνομία: ο σωρός διαφημιστικών φυλλαδίων στο γραμματοκιβώτιο, κουφώματα ακίνητα για καιρό ή ακόμη χειρότερα, μυρωδιά, έντομα…

Στη Γαλλία, 530.000 ηλικιωμένοι βρίσκονται σε κατάσταση «κοινωνικού θανάτου», σύμφωνα με την ένωση Petits Frères des Pauvres. Έχουν λίγη ή καμία επαφή με τα πέντε δίκτυα της κοινωνικότητας: οικογένεια, φίλοι, επαγγελματικός κύκλος, συλλογικές κοινωνικές/πολιτιστικές δραστηριότητες, γείτονες.

Το 13% των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης νιώθουν μόνοι τον περισσότερο χρόνο, σύμφωνα με έρευνα με τίτλο «Μοναξιά στην Ευρώπη» που πραγματοποιήθηκε με αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2022.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σύστησε το 2023 Επιτροπή για τους κοινωνικούς δεσμούς. Το Ηνωμένο Βασίλειο το 2017 και η Ιαπωνία το 2021 θέσπισαν «υπουργεία Μοναξιάς».

Ο χωρισμός των οικογενειών, η γεωγραφική απομάκρυνση των παιδιών, η υποχώρηση των θρησκευτικών δραστηριοτήτων, ο ατομικισμός συμβάλλουν στην απομόνωση αυτή. Και στις μεγάλες ηλικίες, ο σύντροφος, οι φίλοι πεθαίνουν αφήνοντας απομονωμένους αυτούς που μένουν πίσω.

Η Λιλιάν είναι 75 ετών και ζει στη γαλλική επαρχία. Δεν βλέπει πλέον τις δύο 50χρονες κόρες της, που τις έχει μεγαλώσει μόνη της και ζουν στο Παρίσι. «Το νοσοκομείο μου ζητά να ορίσω ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης. Ποιον να επιλέξω;», εξηγεί.

«Δεν βλέπω κανέναν, εκτός του προσωπικού του νοσοκομείου. Η μοναξιά είναι οδυνηρή. Είσαι μόνος με τον εαυτό σου. Οι τοίχοι δεν σου απαντούν. Καμία φορά σκέφτομαι την αυτοκτονία».

Οι καθημερινές επαφές με ξένους είναι όλο και πιο περίπλοκες σε σχέση με άλλοτε. «Σήμερα φαίνεται ότι ο κανόνας είναι να μην μιλάς στον άλλο για να μη τον ενοχλήσεις. Οι άνθρωποι φοβούνται να πλησιάσουν τον άλλο, φοβούνται την απόρριψη ή μήπως εμπλακούν σε διαξιφισμό. Αν χαμογελάσεις σε κάποιον άγνωστο αναλαμβάνεις το ρίσκο να θεωρηθείς χαζός», λέει εκπρόσωπος του think tank Fabrique Spinoza.

Οι ενώσεις καλούν σε γενική κινητοποίηση για την ανάπτυξη νέων δικτύων αλληλεγγύης της γειτονίας που κάποτε ήταν πολύ ισχυρά.

Οι πόλεις οργανώνουν καμπάνιες ευαισθητοποίησης ενημερώνοντας για τις ενδείξεις που πρέπει να σημάνουν συναγερμό και οδηγίες για την ειδοποίηση των δημοτικών αρχών ή των ενώσεων.

Στη Γαλλία, για παράδειγμα, το δίκτυο Monalisa διαθέτει 900 ομάδες που φέρνουν σε επαφή φροντιστές, εργαζόμενους σε κοινωνικές υπηρεσίες με ομάδες εθελοντών που παρακολουθούν τους απομονωμένους ανθρώπους.

«Ένας εγκαταλελειμμένος κήπος, ένα φως μονίμως ανοιχτό, ένα γεμάτο γραμματοκιβώτιο είναι σημάδια ανησυχητικά και τότε πρέπει να χτυπήσεις την πόρτα».

ΑΠΕ/ΜΠΕ